Öz
This research aims to evaluate analogies in science textbooks. A qualitative research design was adopted to achieve this goal and in accordance, document analysis method was used. The sampled text consisted of 13 science textbooks which were approved and recognized as textbooks by the Ministry of Education. These textbooks were commonly used textbooks in primary and secondary schools in the 2020-2021 academic year. Thus, the 13 sampled science textbooks were actively used in science courses all around Turkey during the academic year this research was conducted. The books were analyzed by two experts and analogies were determined. By using an analysis form the analogies were categorized in terms of the relationship between the source and the target, the way of presentation, the concretion level, the link state of the source, the level of wealth, pre-topic orientation and the definition of the limitations. According to the findings of the research, it was determined that the analogies in the books are mostly structural, verbal, concrete-concrete, embedded activating, and simple types and in most of them, there are no definitions of limitation. Living things and life learning subject area among the learning areas has been the subject area where the most analogies are determined. Also the findings showed that the analogies take place in different intensities in the learning subject areas. It was concluded that analogies are concentrated within certain number of lesson hours within the suggested number of lesson hours in the curriculum, and much fewer analogies are included in some number of lesson hours. In science texts under the topic ‘world and universe’, the analogies related to ‘world’ were the most common. On the other hand, under the rest of the topics analogies related to DNA, cell, atom, and battery were commonly observed. It was concluded that there are a limited number of analogies in terms of the variety in which some simple analogies are used repeatedly. It is seen that 140 analogies in the textbooks are formed within the scope of 76 different target concepts.
Anahtar Kelimeler
Analogy science course textbook document analysis science education
Kaynakça
- Akdemir, E., ve Çetin-Atasoy, D. (2019). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 7. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Akter, S., Arslan, H. B., ve Şimşek, M. (2019). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 5. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Aykutlu, I., ve Şen, A. İ. (2011). Lise öğrencilerinin elektrik akımı konusundaki kavram yanılgılarının belirlenmesinde ve giderilmesinde analojilerin kullanılması. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 5(2), 221- 250.
- Aytaç, A., Türker, S., Bozkaya, T., ve Üçüncü, Z. (2018). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 8. Ankara: Tutku Yayıncılık.
- Asağlı, M. (2019). İlkokul fen bilimleri ders kitabı 3. Tuna Yayıncılık.
- Azizoğlu, N., Çamurcu, M., ve Kırtak-Ad, V. N. (2014). Ortaöğretim fizik ders kitaplarında analojilerin kullanımı: Belirleme ve sınıflandırma çalışması. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 11(2), 39-62.
- Brown, D. E., and Clement, J. (1989). Overcoming misconceptions via analogical reasoning: Abstract transfer versus explanatory model construction. Instructional Science, 18(4), 237-261.https://doi.org/10.1007/BF00118013
- Bryce, T., and MacMillan, K. (2005). Encouraging conceptual change: The use of bridging analogies in the teaching of action– reaction forces and the ‘at rest’ condition in physics. International Journal of Science Education, 27(6), 737-763.https://doi.org/10.1080/09500690500038132
- Chiu, M. H., and Lin, J. W. (2005). Promoting fourth graders' conceptual change of their understanding of electric current via multiple analogies. Journal of Research in Science Teaching: The Official Journal of the National Association for Research in Science Teaching, 42(4), 429-464.https://doi.org/10.1002/tea.20062
- Cohen, L., Manion, L., and Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th ed.). New York, NY: Routledge.
- Çalık, M., ve Kaya, E. (2012). Fen ve teknoloji ders kitaplarında ve öğretim programındaki benzetmelerin incelenmesi. İlköğretim Online, 11(4): 856-868.
- Çiğdem, C., Minoğlu-Balçık, G., ve Karaca, Ö. (2018). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 6. Sevgi Yayınları.
- Demiray, K., ve Köker, Ö. (2019). İlkokul fen bilimleri ders kitabı 3. Milli Eğtim Bakanlığı Yayınları.
- Demirci-Güler, P., ve Yağbasan, R. (2008). Fen ve Teknoloji Ders Kitaplarında Kullanılan Analojilerin ve Analojilere ilişkin Sorunların Betimlenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(16), 105-122.
- Demirçalı, S., ve Alkan, B. (2019). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 6. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Duit, R. (1991). On the role of analogies and metaphors in learning science. Science education, 75(6), 649-672. https://doi.org/10.1002/sce.3730750606
- English, L. D. (1998). Reasoning by analogy in solving comparison problems. Mathematical Cognition, 4(2), 125-146. https://doi.org/10.1080/135467998387361
- Gentner, D. ( 1983). Structure-mapping: A theoretical framework for analogy. Cognitive Science, (7), 1 55-170. https://doi.org/10.1207/s15516709cog0702_3
- Glynn, S. M. (2007). Methods and strategies: Teaching with analogies. Science and Children, 44(8), 52-55.
- Glynn, S. M. (1989). The teaching with analogies model: Explaining concepts in expository texts. In K. D. Muth ( Ed.), Children's comprehension of narrative and expository text: Research into practice. Neward, DE: International Reading Association, 1 85 -204.
- Harrison, A. G., and Treagust, D. F. (1993). Teaching with analogies: A case study in grade‐10 optics. Journal of Research in Science Teaching, 30(10), 1291-1307. https://doi.org/10.1002/tea.3660301010
- Hıdır, M., and Didiş-Körhasan, N. (2018). Examination of the Analogies in Science Textbooks and Opinions of Science Educators about the Effective Use of Analogies. Necatibey Faculty of Education Electronic Journal of Science and Mathematics Education, 12(2). https://doi.org/10.17522/balikesirnef.506455
- Kobak, R. (2013). Ortaöğretim kimya ders kitaplarında yer alan analojilerin analog-hedef haritalama yapılarının incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
- Korganci, N., Miron, C., Dafinei, A., and Antohe, S. (2015). The Importance of Inquiry-Based Learning on Electric Circuit Models for Conceptual Understanding. WCES 2014, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 191, 2463-2468.
- MEB (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Milli Eğitim Bakanlığı.
- Mason, L. (1996). Collaborative reasoning on self‐generated analogies: conceptual growth in understanding scientific phenomena. Educational Research and Evaluation, 2(4), 309-350.https://doi.org/10.1080/1380361960020401
- Murray, T., Schultz, K., Brown, D., and Clement, J. (1990). An analogy‐based computer tutor for remediating physics misconceptions. Interactive Learning Environments, 1(2), 79-101.https://doi.org/10.1080/1049482900010201
- Newton, L. D. (2003). The occurrence of analogies in elementary school science books. Instructional Science, 31, 353-375.
- Orgill, M., and Bodner, G. M. (2006). An analysis of the effectiveness of analogy use in college-level biochemistry textbooks. Journal of Research in Science Teaching, 43(10), 1040–1060.https://doi.org/10.1002/tea.20129
- Özkan, İ. (2019). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 4. SDR İpekyol yayıncılık.
- Paris, N. A., and Glynn, S. M. (2004). Elaborate analogies in science text: Tools for enhancing preservice teachers’ knowledge and attitudes. Contemporary Educational Psychology, 29, 230–247. https://doi.org/10.1016/s0361-476x(03)00033-x
- Paatz, R., Ryder, J., Schwedes, H., and Scott, P. (2004). A case study analysing the process of analogy‐based learning in a teaching unit about simple electric circuits. International Journal of Science Education, 26(9), 1065-1081.https://doi.org/10.1080/1468181032000158408
- Pittman, K. M. (1999). Student‐generated analogies: Another way of knowing?. Journal of Research in Science Teaching: The Official Journal of the National Association for Research in Science Teaching, 36(1), 1 22.https://doi.org/ 10.1002/(sici)1098-2736(199901)36:1<1::aid-tea2>3.0.co;2-2
- Radford, D. (1989). The effects of student achievement of the use of extended verbal analogies in high school biology textbooks. Unpublished doctoral dissertation, University of Georgia, Athens.
- Seyrek, A., Türker, S., Bozkaya, T., ve Üçüncü, Z. (2019).Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 7. Tutku Yayıncılık.
- Spiro,R. J., Feltovich, P., Coulson, R., and Anderson, D. (1988). Multiple analogies for complex concepts:Antidotes for analogy-induced misconception in advanced knowledge acquisition Center for the Study of Reading Technical Report; no. 439.
- Sürmeli, H., ve Yıldırım, M. (2017).Öğretim teknikleri. S. Dal ve M. Köse (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri içinde (s. 263-325). Anı Yayıncılık.
- Şaşmaz-Ören, F., Ormancı, Ü., Babacan, T., Çiçek, T., ve Koparan, S. (2010). Analoji ve araştırma temelli öğrenme yaklaşımına dayalı rehber materyal uygulaması ile buna yönelik öğrenci görüşleri. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 33-53.
- Thiele, R. B., and Treagust, D. F. (1994a). The nature and extent of analogies in secondary chemistry textbooks. Instructional Science, 22, 61–74. https://doi.org/10.1007/bf00889523
- Thiele, R. B., and Treagust, D. F. (1994b). An interpretive examination of high school chemistry teachers' analogical explanations. Journal of Research in Science Teaching, 31(3), 227-242.https://doi.org/10.1002/tea.3660310304
- Thiele, R. B., Venville, G. J., and Treagust, D. F. (1995). A comparative analysis of analogies in secondary biology and chemistry textbooks used in Australian schools. Research in Science Education, 25(2), 221–230.https://doi.org/ 10.1007/bf02356453
- Türk Dil Kurumu (2020). Türk Dil Kurumu Sözlüğü. https://sozluk.gov.tr/
- Ünver, E., Yancı, M. V., ve Arslan, Z. (2019). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 5. Dikey Yayıncılık.
- Yaman., E., Akan, R., Doğan, M., ve Sarı., Ö. (2019). İlkokul fen bilimleri ders kitabı 4. Milli Eğtim Bakanlığı Yayınları.
- Yancı, M. V. (2019). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 8. Dikey Yayıncılık.
- Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınevi.
- Yıldırım, F. S., Aydın, A., ve Sarıkavak, S. (2019). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 6. Milli Eğtim Bakanlığı Yayınları.
- Zeitoun . H. H. ( 1984). Teaching scientific analogies: A proposed model. Research in Science and Technology Education,(2), 107-125. https://doi.org/10.1080/0263514840020203
Öz
Araştırmada fen bilimleri ders kitaplarının içeriğinin analojiler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaca uygun olarak nitel desende doküman analizi yöntemine başvurulmuştur. Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığı tarafından ders kitabı olarak onaylanmış 2020-2021 eğitim öğretim yılında ilkokul ve ortaokullarda temel kaynak olarak kullanılan fen bilimleri ders kitaplarının tamamı (ilkokul 3. ve 4. Sınıflarda 2’ şer kitap; ortaokul 5. 7. ve 8. Sınıflarda 2’şer kitap ve 6. Sınıfta 3 kitap toplamda 13 kitap) araştırmanın örneklemine doküman olarak dâhil edilmiştir. Kitaplar iki alan uzmanı tarafından analiz edilerek içeriklerindeki analojiler belirlenmiş ve analiz formu kullanılarak kaynak ve hedef arasındaki ilişki, sunum şekli, somutlama düzeyi, kaynağın bağlantı durumu, zenginlik düzeyi, konu öncesi yönlendirme, sınırlılıkların tanımı ve kaynak-hedef içerikleri açısından kategorize edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre kitaplarda yer alan analojilerin daha çok yapısal, sözel, somut-somut, gömülü aktive edici ve basit türde oldukları ve çok büyük bir kısmında sınırlılık tanımlarına yer verilmediği belirlenmiştir. Öğrenme alanlarından Canlılar ve yaşam öğrenme alanı en fazla analojinin belirlendiği konu alanı olmuştur. Analojilerin öğretim programındaki öğrenme konu alanlarında farklı yoğunluklarda yer aldıkları tespit edilmiştir. Öğretim programında önerilen ders süreleri içerisinde analojilerin belirli ders süreleri içerisinde yoğunlaştığı bazı ders sürelerinde ise çok daha az analojilere yer verildiği belirlenmiştir. Kitaplarda yer alan analojilerin dünya ve evren öğrenme alanında en fazla “Dünya”, canlılar ve yaşam öğrenme alanında “DNA”, madde ve doğası öğrenme alanında “Atom”, Fiziksel olaylar öğrenme alanında ise “Pil” hedefleri için oluşturulduğu belirlenmiştir. Ders kitaplarında yer alan 140 analojinin 76 farklı hedef kavram kapsamında oluşturulduğu belirlenmiştir. Bazı analojilerin ders kitaplarında tekrar tekrar kullanıldığı bu nedenle çeşit olarak analojilerin sınırlı sayıda olduğu tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akdemir, E., ve Çetin-Atasoy, D. (2019). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 7. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Akter, S., Arslan, H. B., ve Şimşek, M. (2019). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 5. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Aykutlu, I., ve Şen, A. İ. (2011). Lise öğrencilerinin elektrik akımı konusundaki kavram yanılgılarının belirlenmesinde ve giderilmesinde analojilerin kullanılması. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 5(2), 221- 250.
- Aytaç, A., Türker, S., Bozkaya, T., ve Üçüncü, Z. (2018). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 8. Ankara: Tutku Yayıncılık.
- Asağlı, M. (2019). İlkokul fen bilimleri ders kitabı 3. Tuna Yayıncılık.
- Azizoğlu, N., Çamurcu, M., ve Kırtak-Ad, V. N. (2014). Ortaöğretim fizik ders kitaplarında analojilerin kullanımı: Belirleme ve sınıflandırma çalışması. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 11(2), 39-62.
- Brown, D. E., and Clement, J. (1989). Overcoming misconceptions via analogical reasoning: Abstract transfer versus explanatory model construction. Instructional Science, 18(4), 237-261.https://doi.org/10.1007/BF00118013
- Bryce, T., and MacMillan, K. (2005). Encouraging conceptual change: The use of bridging analogies in the teaching of action– reaction forces and the ‘at rest’ condition in physics. International Journal of Science Education, 27(6), 737-763.https://doi.org/10.1080/09500690500038132
- Chiu, M. H., and Lin, J. W. (2005). Promoting fourth graders' conceptual change of their understanding of electric current via multiple analogies. Journal of Research in Science Teaching: The Official Journal of the National Association for Research in Science Teaching, 42(4), 429-464.https://doi.org/10.1002/tea.20062
- Cohen, L., Manion, L., and Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th ed.). New York, NY: Routledge.
- Çalık, M., ve Kaya, E. (2012). Fen ve teknoloji ders kitaplarında ve öğretim programındaki benzetmelerin incelenmesi. İlköğretim Online, 11(4): 856-868.
- Çiğdem, C., Minoğlu-Balçık, G., ve Karaca, Ö. (2018). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 6. Sevgi Yayınları.
- Demiray, K., ve Köker, Ö. (2019). İlkokul fen bilimleri ders kitabı 3. Milli Eğtim Bakanlığı Yayınları.
- Demirci-Güler, P., ve Yağbasan, R. (2008). Fen ve Teknoloji Ders Kitaplarında Kullanılan Analojilerin ve Analojilere ilişkin Sorunların Betimlenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(16), 105-122.
- Demirçalı, S., ve Alkan, B. (2019). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 6. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
- Duit, R. (1991). On the role of analogies and metaphors in learning science. Science education, 75(6), 649-672. https://doi.org/10.1002/sce.3730750606
- English, L. D. (1998). Reasoning by analogy in solving comparison problems. Mathematical Cognition, 4(2), 125-146. https://doi.org/10.1080/135467998387361
- Gentner, D. ( 1983). Structure-mapping: A theoretical framework for analogy. Cognitive Science, (7), 1 55-170. https://doi.org/10.1207/s15516709cog0702_3
- Glynn, S. M. (2007). Methods and strategies: Teaching with analogies. Science and Children, 44(8), 52-55.
- Glynn, S. M. (1989). The teaching with analogies model: Explaining concepts in expository texts. In K. D. Muth ( Ed.), Children's comprehension of narrative and expository text: Research into practice. Neward, DE: International Reading Association, 1 85 -204.
- Harrison, A. G., and Treagust, D. F. (1993). Teaching with analogies: A case study in grade‐10 optics. Journal of Research in Science Teaching, 30(10), 1291-1307. https://doi.org/10.1002/tea.3660301010
- Hıdır, M., and Didiş-Körhasan, N. (2018). Examination of the Analogies in Science Textbooks and Opinions of Science Educators about the Effective Use of Analogies. Necatibey Faculty of Education Electronic Journal of Science and Mathematics Education, 12(2). https://doi.org/10.17522/balikesirnef.506455
- Kobak, R. (2013). Ortaöğretim kimya ders kitaplarında yer alan analojilerin analog-hedef haritalama yapılarının incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
- Korganci, N., Miron, C., Dafinei, A., and Antohe, S. (2015). The Importance of Inquiry-Based Learning on Electric Circuit Models for Conceptual Understanding. WCES 2014, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 191, 2463-2468.
- MEB (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Milli Eğitim Bakanlığı.
- Mason, L. (1996). Collaborative reasoning on self‐generated analogies: conceptual growth in understanding scientific phenomena. Educational Research and Evaluation, 2(4), 309-350.https://doi.org/10.1080/1380361960020401
- Murray, T., Schultz, K., Brown, D., and Clement, J. (1990). An analogy‐based computer tutor for remediating physics misconceptions. Interactive Learning Environments, 1(2), 79-101.https://doi.org/10.1080/1049482900010201
- Newton, L. D. (2003). The occurrence of analogies in elementary school science books. Instructional Science, 31, 353-375.
- Orgill, M., and Bodner, G. M. (2006). An analysis of the effectiveness of analogy use in college-level biochemistry textbooks. Journal of Research in Science Teaching, 43(10), 1040–1060.https://doi.org/10.1002/tea.20129
- Özkan, İ. (2019). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 4. SDR İpekyol yayıncılık.
- Paris, N. A., and Glynn, S. M. (2004). Elaborate analogies in science text: Tools for enhancing preservice teachers’ knowledge and attitudes. Contemporary Educational Psychology, 29, 230–247. https://doi.org/10.1016/s0361-476x(03)00033-x
- Paatz, R., Ryder, J., Schwedes, H., and Scott, P. (2004). A case study analysing the process of analogy‐based learning in a teaching unit about simple electric circuits. International Journal of Science Education, 26(9), 1065-1081.https://doi.org/10.1080/1468181032000158408
- Pittman, K. M. (1999). Student‐generated analogies: Another way of knowing?. Journal of Research in Science Teaching: The Official Journal of the National Association for Research in Science Teaching, 36(1), 1 22.https://doi.org/ 10.1002/(sici)1098-2736(199901)36:1<1::aid-tea2>3.0.co;2-2
- Radford, D. (1989). The effects of student achievement of the use of extended verbal analogies in high school biology textbooks. Unpublished doctoral dissertation, University of Georgia, Athens.
- Seyrek, A., Türker, S., Bozkaya, T., ve Üçüncü, Z. (2019).Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 7. Tutku Yayıncılık.
- Spiro,R. J., Feltovich, P., Coulson, R., and Anderson, D. (1988). Multiple analogies for complex concepts:Antidotes for analogy-induced misconception in advanced knowledge acquisition Center for the Study of Reading Technical Report; no. 439.
- Sürmeli, H., ve Yıldırım, M. (2017).Öğretim teknikleri. S. Dal ve M. Köse (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri içinde (s. 263-325). Anı Yayıncılık.
- Şaşmaz-Ören, F., Ormancı, Ü., Babacan, T., Çiçek, T., ve Koparan, S. (2010). Analoji ve araştırma temelli öğrenme yaklaşımına dayalı rehber materyal uygulaması ile buna yönelik öğrenci görüşleri. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 33-53.
- Thiele, R. B., and Treagust, D. F. (1994a). The nature and extent of analogies in secondary chemistry textbooks. Instructional Science, 22, 61–74. https://doi.org/10.1007/bf00889523
- Thiele, R. B., and Treagust, D. F. (1994b). An interpretive examination of high school chemistry teachers' analogical explanations. Journal of Research in Science Teaching, 31(3), 227-242.https://doi.org/10.1002/tea.3660310304
- Thiele, R. B., Venville, G. J., and Treagust, D. F. (1995). A comparative analysis of analogies in secondary biology and chemistry textbooks used in Australian schools. Research in Science Education, 25(2), 221–230.https://doi.org/ 10.1007/bf02356453
- Türk Dil Kurumu (2020). Türk Dil Kurumu Sözlüğü. https://sozluk.gov.tr/
- Ünver, E., Yancı, M. V., ve Arslan, Z. (2019). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 5. Dikey Yayıncılık.
- Yaman., E., Akan, R., Doğan, M., ve Sarı., Ö. (2019). İlkokul fen bilimleri ders kitabı 4. Milli Eğtim Bakanlığı Yayınları.
- Yancı, M. V. (2019). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 8. Dikey Yayıncılık.
- Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınevi.
- Yıldırım, F. S., Aydın, A., ve Sarıkavak, S. (2019). Ortaokul fen bilimleri ders kitabı 6. Milli Eğtim Bakanlığı Yayınları.
- Zeitoun . H. H. ( 1984). Teaching scientific analogies: A proposed model. Research in Science and Technology Education,(2), 107-125. https://doi.org/10.1080/0263514840020203
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Mart 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022Cilt: 11 Sayı: 1 |
Cited By
Öğrenme Sürecinde Rehber: Ortaöğretim Matematik Ders Kitaplarındaki Ön Örgütleyicilerin Analizi
Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi
https://doi.org/10.51460/baebd.1505274
e-ISSN: 2147-1606