Bu çalışmanın amacı, 2023 yılında yayınlanan Afet Bilinci Dersi Öğretim Programı’nın (I-II) afet yönetimi evreleri açısından incelenmesidir. Doküman inceleme yöntemiyle yürütülen araştırmanın veri kaynağı, Afet Bilinci (I-II) Dersi Öğretim Programıdır. Program dokümanından elde edilen veriler içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. İlk araştırma sorusuna ilişkin sonuçlar, programın genel yapısının açık ve organize bir şekilde açıklandığını göstermiştir. Bunun yanında derse özgü becerilere (13) yer verilirken, değerler özel bir başlık altında sunulmamıştır. İkinci araştırma sorusuna dair ise program içerisinde afet yönetim evrelerinin tamamına yönelik kazanım olduğu, evreler arasında en çok afet öncesi süreçte yer alan “risk ve zarar azaltma” (25), en az afet sonrası süreçte yer alan “iyileştirme” (6) evresine yönelik kazanım bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu durum ilgili programın afet eğitimi, afet bilinci geliştirme ve afet yönetimi sistemi açısından geliştirilmesi gerektiğini göstermektedir. Ulaşılan sonuçlardan yola çıkarak derse özgü değerler ile afet ve coğrafya gibi okuryazarlık becerilerinin eklenmesi, iyileştirme evresine ilişkin daha fazla kazanıma yer verilmesi ve okul dışı öğrenme ortamları-kazanım ilişkisinin kurulması önerilebilir.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı [AFAD]. (2014). Açıklamalı afet yönetimi terimleri sözlüğü. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı.
Başıbüyük, A., & Pala, Ş. M. (2023). Hayat bilgisi, sosyal bilgiler ve coğrafya dersi öğretim programları kazanımlarının afet eğitimi açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 184-197. https://doi.org/10.17556/erziefd.1063242
Bosher, L., & Chmutina, K. (2017). Disaster risk reduction for the built environment. John Wiley & Sons.
Brown, L. M., Haun, J. N., & Peterson, L. (2014). A proposed disaster literacy model. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 8(03), 267–275. https://doi.org/10.1017/dmp.2014.43
Bulut, A. (2023). Bireylerin afet okuryazarlığı düzeylerini etkileyen faktörlerin sıralı lojistik regresyon analizi ile incelenmesi. Afet ve Risk Dergisi, 6(3), 691-709. https://doi.org/10.35341/afet.1297045
Büyükbaş, E., & Ormanoğlu, B. (2013). Afetler ve afet yönetiminde meteorolojinin yeri. Türk İdare Dergisi, 476, 13-46.
Değirmenci, Y., & İlter, İ. (2013). Coğrafya dersi öğretim programında doğal afetler. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 276-303.
Dere, İ., & Çinikaya, C. (2023a). 2015 çevre eğitimi ve 2022 çevre eğitimi ve iklim değişikliği programlarının çeşitli boyutlar açısından karşılaştırılması. International Journal of Geography and Geography Education, 49, 80-96. https://doi.org/10.32003/igge.1255007
Dere, İ., & Çinikaya, C. (2023b). Tiflis bildirgesi ve BM 2030 sürdürülebilir kalkınma amaçlarının çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersi öğretim programına yansımaları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 13(1), 1343-1366. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1218188
Dikmenli, Y., & Yakar, H. (2019). Öğretmen adaylarının afet bilinci algı düzeylerinin incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 386-416. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2019.130
Dikmenli, Y., Yakar, H., & Konca, A. S. (2018). Development of disaster awareness scale: A validity and reliability study. Review of International Geographical Education Online, 8(2), 206-220. http://www.rigeo.org/vol8no2/Number2Summer/RIGEO-V8-N2-2.pdf
Frankenberg, E., Sikoki, B., Sumantri, C., Suriastini, W., & Thomas, D. (2013). Education, vulnerability, and resilience after a natural disaster. Ecology and Society: A Journal of Integrative Science for Resilience and Sustainability, 18(2), 16. https://doi.org/10.5751/ES-05377-180216
Gong, Q., Duan, Y., & Guo, F. (2021). Disaster risk reduction education in school geography curriculum: Review and outlook from a perspective of China. Sustainability, 13(7), 1-16. https://doi.org/10.3390/su13073963
Güler, H. H. (2008). Zarar azaltmanın temel ilkeleri. M. Kadıoğlu ve E. Özdamar (Ed.), Afet zararlarının azaltmanın temel ilkeleri içinde (s. 35-59). JICA Türkiye Ofisi.
International Strategy for Disaster Reduction [UNISDR]. (2009). 2009 UNISDR terminology on disaster risk reduction. https://www.undrr.org/publication/2009-unisdr-terminology-disaster-risk-reduction
Johnson, V. A., Ronan, K. R., Johnston, D. M., & Peace, R. (2014). Evaluations of disaster education programs for children: A methodological review. International Journal of Disaster Risk Reduction, 9, pp. 107–123. http://dx.doi.org/10.1016/j.ijdrr.2014.04.001
Johnson, V. A., Ronan, K. R., Johnston, D. M., & Peace, R. (2016). Improving the impact and implementation of disaster education: Programs for children through theory-based evaluation. Risk Analysis, 36(11), 2120–2135. https://doi.org/10.1111/risa.12545
Kadıoğlu, M. (2008). Modern, bütünleşik afet yönetiminin temel ilkeleri. M. Kadıoğlu ve E. Özdamar (Ed.), Afet zararlarının azaltmanın temel ilkeleri (s. 1-34). JICA Türkiye Ofisi.
Kadıoğlu, M. (2011). Afet yönetimi: Beklenilmeyeni beklemek, en kötüsünü yönetmek. Marmara Belediyeler Birliği.
Kahraman, S., Polat, E., & Korkmazyürek, B. (2021). Afet yönetim döngüsündeki ana terimler. Avrasya Terim Dergisi, 9(3), 7-14.
Kaya, N., Artvinli, E. & Dönmez, L. (2023). Uluslararası afet risklerini azaltma standartlarına göre coğrafya öğretim programı: bir içerik analizi. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 50, 24-49. http://dx.doi.org/10.32003/igge.1275501
Kemaloğlu, M. (2015). Türkiye’de afet yönetiminin tarihi ve yasal gelişimi. Akademik Bakış Dergisi, 52, 126-147.
Mangione, G. R., Capuano, N., Orciuoli, F., & Ritrovato, P. (2013). Disaster education: A narrative-based approach to support learning, motivation and students’ engagement. Journal of E-learning and Knowledge Society, 9(2), 129-152. https://doi.org/10.20368/1971-8829/837
Mızrak, S. (2018). Eğitim, afet eğitimi ve afete dirençli toplum. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 56-67. https://doi.org/10.21666/muefd.321970
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar. MEB Yayınları. https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2023). Afet bilinci dersi öğretim programı (I-II) (Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 5, 6 ve 7. Sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20231123224622804AFET%20B%C4%B0L%C4%B0NC%C4%B0%20D%C3%96P.pdf
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar. MEB Yayınları.
Mogalakwe, M. (2009). The documentary research method–using documentary sources in social research. Eastern Africa Social Science Research Review, 25(1), 43-58. https://doi.org/10.1353/eas.0.0006
Mulyasari, F., Takeuchi, Y., & Shaw, R. (2011). Implementation tools for disaster education. In Disaster education (p. 137-151). Emerald Group Publishing Limited. http://dx.doi.org/10.1108/S2040-7262(2011)0000007013
Nifa, F. A. A., Abbas, S. R., Lin, C. K., & Othman, S. N. (2017, October). Developing a disaster education program for community safety and resilience: The preliminary phase. In AIP Conference Proceedings (Vol. 1891, No. 1). AIP Publishing. https://doi.org/10.1063/1.5005338
Petal, M. A., & Izadkhah, Y. O. (2008, May). Formal and informal education for disaster risk reduction [Conference presentation]. A contribution from Risk RED for the International Conference on School Safety, Islamabad, Pakistan. https://www.academia.edu/1083253/Concept_note_Formal_and_informal_education_for_disaster_risk_reduction
Pheng, L. S., Raphael, B., & Kwan Kit, W. (2006). Tsunamis: Some pre‐emptive disaster planning and management issues for consideration by the construction industry. Structural survey, 24(5), 378–396. https://doi.org/10.1108/02630800610711979
Saldaña, J. (2019). Birinci döngü kodlama yöntemleri. A. Tüfekci-Akcan ve S. N. Şad (Çev. Ed.), Nitel araştırmacılar için kodlama el kitabı içinde (s. 67-210). Pegem Akademi Yayıncılık.
Shaluf, I. M. (2007). Disaster types. Disaster Prevention and Management: An International Journal, 16(5), 704-717.
Silverman, D. (2018). Nitel verileri yorumlama E. Dinç (Çev. Ed.). Pegem Akademi Yayıncılık.
Sözcü, U. (2020). Doğal afet okuryazarlığı müfredat önerisi. Afet ve Risk Dergisi, 3(1), 70-79. https://doi.org/10.35341/afet.708183
Sözcü, U., & Aydınözü, D. (2019). Doğal afet okuryazarlığı bağlamında öğretim programlarındaki afetlerle ilişkili kazanımların incelenmesi. Turkish Studies-Educational Sciences, 14(5), 2639-2652. http://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.32675
Şahin, Ş., & Üçgül, İ. (2019). Türkiye’de afet yönetimi ve iş sağlığı güvenliği. Afet ve Risk Dergisi, 2(1), 43-63. https://doi.org/10.35341/afet.498594
Şahin, Y., & Uyan, Y. (2016, 2-4 Mart). Afet risk analizi ve sınıflandırması: Bir uygulama örneği [Konferans metni]. Doğal Afet ve Afet Yönetimi Sempozyumu (DAAYS’16), Karabük.
Varol, N., & Kaya, Ç. M. (2018). Afet risk yönetiminde transdisipliner yaklaşım. Afet ve Risk Dergisi, 1(1), 1-8. https://doi.org/10.35341/afet.418307
Watkins, R., West-Meiers, M., & Visser, Y. (2012). A guide to assessing needs: Essential tools for collecting information, making decisions, and achieving development results. World Bank Publications
Reflections of Disaster Management Phases on the Disaster Awareness (I-II) Curriculum
Yıl 2024,
Cilt: 13 Sayı: 4, 1029 - 1038, 31.12.2024
This study analyzes the Disaster Awareness Course Curriculum (I-II) published in 2023, focusing on disaster management stages. The research employs a document review method, with the primary data source being the Disaster Awareness (I-II) Course Curriculum. The data extracted from this program document were analyzed using content analysis. The results of the first research question showed that the program's general structure was articulated and well-organized. In addition, the curriculum includes 13 course-specific skills, though the values are not presented under a special heading. Regarding the second research question, the study found gains for all disaster management phases in the program. Among the phases, the most gains are for the "risk and damage reduction" phase (25) in the pre-disaster period, and the least gains are for the "recovery" phase (6) in the post-disaster period. This situation shows that related programs, such as disaster education, disaster awareness development, and disaster management systems, should be improved. Based on these results, it is recommended to incorporate lesson-specific values and literacy skills, such as disaster and geography, include more outcomes related to the improvement phase, and establish a relationship between out-of-school learning environments and outcomes.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı [AFAD]. (2014). Açıklamalı afet yönetimi terimleri sözlüğü. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı.
Başıbüyük, A., & Pala, Ş. M. (2023). Hayat bilgisi, sosyal bilgiler ve coğrafya dersi öğretim programları kazanımlarının afet eğitimi açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 184-197. https://doi.org/10.17556/erziefd.1063242
Bosher, L., & Chmutina, K. (2017). Disaster risk reduction for the built environment. John Wiley & Sons.
Brown, L. M., Haun, J. N., & Peterson, L. (2014). A proposed disaster literacy model. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 8(03), 267–275. https://doi.org/10.1017/dmp.2014.43
Bulut, A. (2023). Bireylerin afet okuryazarlığı düzeylerini etkileyen faktörlerin sıralı lojistik regresyon analizi ile incelenmesi. Afet ve Risk Dergisi, 6(3), 691-709. https://doi.org/10.35341/afet.1297045
Büyükbaş, E., & Ormanoğlu, B. (2013). Afetler ve afet yönetiminde meteorolojinin yeri. Türk İdare Dergisi, 476, 13-46.
Değirmenci, Y., & İlter, İ. (2013). Coğrafya dersi öğretim programında doğal afetler. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 276-303.
Dere, İ., & Çinikaya, C. (2023a). 2015 çevre eğitimi ve 2022 çevre eğitimi ve iklim değişikliği programlarının çeşitli boyutlar açısından karşılaştırılması. International Journal of Geography and Geography Education, 49, 80-96. https://doi.org/10.32003/igge.1255007
Dere, İ., & Çinikaya, C. (2023b). Tiflis bildirgesi ve BM 2030 sürdürülebilir kalkınma amaçlarının çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersi öğretim programına yansımaları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 13(1), 1343-1366. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1218188
Dikmenli, Y., & Yakar, H. (2019). Öğretmen adaylarının afet bilinci algı düzeylerinin incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 386-416. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2019.130
Dikmenli, Y., Yakar, H., & Konca, A. S. (2018). Development of disaster awareness scale: A validity and reliability study. Review of International Geographical Education Online, 8(2), 206-220. http://www.rigeo.org/vol8no2/Number2Summer/RIGEO-V8-N2-2.pdf
Frankenberg, E., Sikoki, B., Sumantri, C., Suriastini, W., & Thomas, D. (2013). Education, vulnerability, and resilience after a natural disaster. Ecology and Society: A Journal of Integrative Science for Resilience and Sustainability, 18(2), 16. https://doi.org/10.5751/ES-05377-180216
Gong, Q., Duan, Y., & Guo, F. (2021). Disaster risk reduction education in school geography curriculum: Review and outlook from a perspective of China. Sustainability, 13(7), 1-16. https://doi.org/10.3390/su13073963
Güler, H. H. (2008). Zarar azaltmanın temel ilkeleri. M. Kadıoğlu ve E. Özdamar (Ed.), Afet zararlarının azaltmanın temel ilkeleri içinde (s. 35-59). JICA Türkiye Ofisi.
International Strategy for Disaster Reduction [UNISDR]. (2009). 2009 UNISDR terminology on disaster risk reduction. https://www.undrr.org/publication/2009-unisdr-terminology-disaster-risk-reduction
Johnson, V. A., Ronan, K. R., Johnston, D. M., & Peace, R. (2014). Evaluations of disaster education programs for children: A methodological review. International Journal of Disaster Risk Reduction, 9, pp. 107–123. http://dx.doi.org/10.1016/j.ijdrr.2014.04.001
Johnson, V. A., Ronan, K. R., Johnston, D. M., & Peace, R. (2016). Improving the impact and implementation of disaster education: Programs for children through theory-based evaluation. Risk Analysis, 36(11), 2120–2135. https://doi.org/10.1111/risa.12545
Kadıoğlu, M. (2008). Modern, bütünleşik afet yönetiminin temel ilkeleri. M. Kadıoğlu ve E. Özdamar (Ed.), Afet zararlarının azaltmanın temel ilkeleri (s. 1-34). JICA Türkiye Ofisi.
Kadıoğlu, M. (2011). Afet yönetimi: Beklenilmeyeni beklemek, en kötüsünü yönetmek. Marmara Belediyeler Birliği.
Kahraman, S., Polat, E., & Korkmazyürek, B. (2021). Afet yönetim döngüsündeki ana terimler. Avrasya Terim Dergisi, 9(3), 7-14.
Kaya, N., Artvinli, E. & Dönmez, L. (2023). Uluslararası afet risklerini azaltma standartlarına göre coğrafya öğretim programı: bir içerik analizi. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 50, 24-49. http://dx.doi.org/10.32003/igge.1275501
Kemaloğlu, M. (2015). Türkiye’de afet yönetiminin tarihi ve yasal gelişimi. Akademik Bakış Dergisi, 52, 126-147.
Mangione, G. R., Capuano, N., Orciuoli, F., & Ritrovato, P. (2013). Disaster education: A narrative-based approach to support learning, motivation and students’ engagement. Journal of E-learning and Knowledge Society, 9(2), 129-152. https://doi.org/10.20368/1971-8829/837
Mızrak, S. (2018). Eğitim, afet eğitimi ve afete dirençli toplum. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 56-67. https://doi.org/10.21666/muefd.321970
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar. MEB Yayınları. https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2023). Afet bilinci dersi öğretim programı (I-II) (Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu 5, 6 ve 7. Sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20231123224622804AFET%20B%C4%B0L%C4%B0NC%C4%B0%20D%C3%96P.pdf
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar. MEB Yayınları.
Mogalakwe, M. (2009). The documentary research method–using documentary sources in social research. Eastern Africa Social Science Research Review, 25(1), 43-58. https://doi.org/10.1353/eas.0.0006
Mulyasari, F., Takeuchi, Y., & Shaw, R. (2011). Implementation tools for disaster education. In Disaster education (p. 137-151). Emerald Group Publishing Limited. http://dx.doi.org/10.1108/S2040-7262(2011)0000007013
Nifa, F. A. A., Abbas, S. R., Lin, C. K., & Othman, S. N. (2017, October). Developing a disaster education program for community safety and resilience: The preliminary phase. In AIP Conference Proceedings (Vol. 1891, No. 1). AIP Publishing. https://doi.org/10.1063/1.5005338
Petal, M. A., & Izadkhah, Y. O. (2008, May). Formal and informal education for disaster risk reduction [Conference presentation]. A contribution from Risk RED for the International Conference on School Safety, Islamabad, Pakistan. https://www.academia.edu/1083253/Concept_note_Formal_and_informal_education_for_disaster_risk_reduction
Pheng, L. S., Raphael, B., & Kwan Kit, W. (2006). Tsunamis: Some pre‐emptive disaster planning and management issues for consideration by the construction industry. Structural survey, 24(5), 378–396. https://doi.org/10.1108/02630800610711979
Saldaña, J. (2019). Birinci döngü kodlama yöntemleri. A. Tüfekci-Akcan ve S. N. Şad (Çev. Ed.), Nitel araştırmacılar için kodlama el kitabı içinde (s. 67-210). Pegem Akademi Yayıncılık.
Shaluf, I. M. (2007). Disaster types. Disaster Prevention and Management: An International Journal, 16(5), 704-717.
Silverman, D. (2018). Nitel verileri yorumlama E. Dinç (Çev. Ed.). Pegem Akademi Yayıncılık.
Sözcü, U. (2020). Doğal afet okuryazarlığı müfredat önerisi. Afet ve Risk Dergisi, 3(1), 70-79. https://doi.org/10.35341/afet.708183
Sözcü, U., & Aydınözü, D. (2019). Doğal afet okuryazarlığı bağlamında öğretim programlarındaki afetlerle ilişkili kazanımların incelenmesi. Turkish Studies-Educational Sciences, 14(5), 2639-2652. http://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.32675
Şahin, Ş., & Üçgül, İ. (2019). Türkiye’de afet yönetimi ve iş sağlığı güvenliği. Afet ve Risk Dergisi, 2(1), 43-63. https://doi.org/10.35341/afet.498594
Şahin, Y., & Uyan, Y. (2016, 2-4 Mart). Afet risk analizi ve sınıflandırması: Bir uygulama örneği [Konferans metni]. Doğal Afet ve Afet Yönetimi Sempozyumu (DAAYS’16), Karabük.
Varol, N., & Kaya, Ç. M. (2018). Afet risk yönetiminde transdisipliner yaklaşım. Afet ve Risk Dergisi, 1(1), 1-8. https://doi.org/10.35341/afet.418307
Watkins, R., West-Meiers, M., & Visser, Y. (2012). A guide to assessing needs: Essential tools for collecting information, making decisions, and achieving development results. World Bank Publications
Dere, İ., Çinikaya, C., & Gökçınar, B. (2024). Afet Yönetimi Evrelerinin Afet Bilinci (I-II) Öğretim Programına Yansımaları. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 13(4), 1029-1038. https://doi.org/10.30703/cije.1506299