Ortaokul Fen Bilimleri Ders Kitaplarının Bilimsel Süreç Becerileri Açısından İncelenmesi

Eylem Bayır; Sibel Kahveci

doi:10.30703/cije.1026825

Araştırma Makalesi

Examination of Secondary School Science Textbooks in Terms of Scientific Process Skills

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 1, 253 - 262, 28.03.2022

Eylem Bayır , Sibel Kahveci

https://doi.org/10.30703/cije.1026825

Cited By: 10

Öz

This study was carried out to determine the representation of the activities in the Secondary School (5th, 6th, 7th, and 8th grade) Science Textbooks in terms of scientific process skills. The study was carried out with the document analysis method, one of the qualitative research methods, and the descriptive analysis method was used in the analysis of the data. In order to determine which process skills the activities in the textbooks aim to develop, 17 scientific process skills were determined as a result of the literature review, and each activity was analyzed according to the definitions in the light of the theoretical framework. In line with the data obtained from the study; it was concluded that while the skills of observing, comparing, communicating, collecting and recording data, estimating, interpreting data were more involved in the activities in the books, the skills of classification, using number/space relations, forming hypotheses, determining variables and making decisions were less involved. In addition, it was determined that the most basic process skills and the least experimental process skills were included in the activities. According to the results of this study, it can be said that in the textbooks to be updated and written in the field of science, improvements should be made in the textbooks by increasing the rates of causal and experimental process skills in the activities, taking into account the cognitive levels of the students according to each grade level.

Anahtar Kelimeler

Science textbooks, activities, scientific process skills, science education, document analysis

Kaynakça

Akben, N. (2015). Fen ve Teknoloji Ders Etkinliklerindeki Bilimsel Süreç Becerilerinin Bilimsel Sorgulama Yöntemiyle Geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 40(179), 111-132.
Akdeniz, A. R. (2016). Problem Çözme, Bilimsel Süreç ve Proje Yönteminin Fen Eğitiminde Kullanımı. Salih Çepni (Ed.), Kuramdan Uygulamaya Fen ve Teknoloji Öğretimi İçinde (s. 222-249). Ankara: Pegem Akademi.
Alayasrah, M. N. M.,and Salih, Y. S. M. (2017). The Analysis of theScienceTextbooksforthe First Three Grades in theBinmaryEducation in Jordan in the Domain of ScienceProcessSkills. Review of European Studies, 9(4), 68-82.
Alın Uran, G. (2019). Fen Bilimleri Ders Kitaplarındaki Etkinliklerin Alana Özgü Beceriler Yönünden Sınıflandırılması. (Yüksek LisansTezi). HacettepeÜniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Anagün, S. Ş.,ve Yaşar, Ş. (2009). İlköğretim Beşinci Sınıf Fen ve Teknoloji Dersinde Bilimsel Süreç Becerilerinin Geliştirilmesi. Elementary Education Online, 8(3), 843-865.
Antrakusuma, B., Masykuri, M., and Ulfa, M. (2017). Analysis Science Process Skills Content in Chemistry Textbooks Grade XI at Solubility and Solubility Product Concept. In International Journal of Science and Applied Science: Conference Series, 2(1), 72-78.
Aslan, S., Kılıç, H.E. ve Kılıç, D. (2016). Bilimsel Süreç Becerileri. Ankara: Pegem Akademi.
Aslan Efe, H., Efe, R. ve Yücel, S. (2012). Ortaöğretim Biyoloji Ders Kitaplarında Yer Alan Etkinliklerin Bilimsel Süreç Becerileri Açısından Analizi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(24), 1-20.
Aydoğdu, B. (2014). Bilimsel Süreç Becerileri. Ş.S. Anagün ve N. Duban (Ed:), Fen Bilimleri Öğretimi İçinde (s. 87-113). Ankara: Anı Yayıncılık.
Aydoğdu, B.,ve Karakuş, F. (2015). İlkokul Öğrencilerine Yönelik Temel Beceri Ölçeğinin Türkçeye Uyarlama Çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(34), 105-131.
Aytac, A., Türker, S., Bozkaya, T. ve Üçüncü, Z. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Fen Bilimleri 8. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: Tutku.
Aziz, M. S.,and Zain, A. N. M. (2010). The Inclusion of Science Process Skills in Yemeni Secondary School PhysicsTextbooks. EuropeanJournal of Physics Education, 1(1), 44-50.
Bağcı-Kılıç, G. (2003). Üçüncü Uluslararası Matematik ve Fen Araştırması (TIMSS): Fen Öğretimi, Bilimsel Araştırma ve Bilimin Doğası. İlköğretim Online, 2(1), 42-51.
Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
Bayır, E. (2008). Fen Müfredatlarındaki Yeni Yönelimler Işığında Öğretmen Eğitimi: Sorgulayıcı-Araştırma Odaklı Kimya Öğretimi. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Bıyıklı, C. (2013). 5E öğrenme modeline göre düzenlenmiş eğitim durumlarının bilimsel süreç becerileri, öğrenme düzeyi ve tutuma etkisi. (Doktora Tezi). HacettepeÜniversitesi/SosyalBilimleri Enstitüsü, Ankara.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (20. Baskı). Ankara: Pegem.
Can, K. (2020). İlkokul Fen Bilimleri Öğretim Programı, Ders Kitabı ve Öğrenci Kazanımlarının Bilimsel Süreç Becerileri Bakımından Değerlendirilmesi. (Yükseklisanstezi). Amasya Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Amasya.
Chiappetta, E. L., Sethna, G. H., and Fillman, D. A. (1993). Do Middle School Life Science Textbooks Provide a Balance of Scientific Literacy Themes? Journal of research in science teaching, 30(7), 787-797.
Çepni, S., Ayas, A., Johnson, D., ve Turgut, M. F. (1997). Fizik Öğretimi. Ankara: YÖK/Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi.
Demirçalı, S. ve Alkan, B. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Fen Bilimleri 6. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: MEB.
Dökme, İ. (2005). Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) İlköğretim 6. Sınıf Fen Bilgisi Ders Kitabının Bilimsel Süreç Becerileri Yönünden Değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 4(1), 7-17.
Eskicumalı, A., Demirtaş, Z., Gür Erdoğan, D., ve Arslan, S. (2014). Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programları ile Yenilenen Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programlarının Karşılaştırılması. International Journal of Human Sciences,11(1), 1077-1094.
Gezer, İ. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Fen Bilimleri 7. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: Aydın.
Harlen, W. (1999) Purpose and procedures for assessing science process skills. Assessment in Education, 6, 129–144.
Huppert, J., Lomask, S. M., and Lazarowitz, R. (2002). Computer simulations in the high school: Students' cognitive stages, science process skills and academic achievement in microbiology. International Journal of ScienceEducation, 24(8), 803-821.
Kaptan, F.,ve Korkmaz, H. (1999). İlköğretimde Etkili Öğretme ve Öğrenme Öğretmen El Kitabı. Ankara: MEB.
Karslı, F. (2017). Fen Eğitiminde Bilimsel Süreç Becerileri. Mutlu Pınar Demirci Güler (Ed.), Fen Bilimleri Öğretimi İçinde (s. 29-44). Ankara: Pegem Akademi.
Koray, Ö., Bahadır, H., ve Geçgin, F. (2006). Bilimsel Süreç Becerilerinin 9. Sınıf Kimya Ders Kitabı ve Kimya Müfredatında Temsil Edilme Durumları. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 2(4), 147-156.
MEB. (2018). Fen Bilimleri Dersi (3,4,5,6,7, ve 8.Sınıflar) Öğretim Programı, Ankara: MEB.
MEB. (2005). İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi (4. ve 5. Sınıflar) Öğretim Programı, Ankara:MEB.
MEB Tebliğler Dergisi. (Haziran-Ek 2018). http://tebligler.meb.gov.tr/index.php/tuem-sayilar/viewcategory/86-2018(Erişim Tarihi:20/11/2018).
Miles, M. B., and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expandedsourcebook. ThousandOaks, CA: Sage.
Neuendorf, K. A. (2002). Definingcontentanalysis. Content analysis guide book. Thousand Oaks, CA: Sage.
Onur Akçay, N. (2011). İlköğretim 7. Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabındaki Ünite Etkinliklerinin Bilimsel Süreç Becerileri Yönünden İncelenmesi. Ekev Academic Review,15(46), 477-488.
Özkan, A. ve Mısırlıoğlu, Z. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Fen Bilimleri 5. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: Ada.
Özkan, U. B. (2019). Eğitim Bilimleri Araştırmaları İçin Doküman İnceleme Yöntemi (2. Baskı). Ankara: Pegem.
Padilla, M. J. (1990). The Science Process Skills. ResearchMatters-totheScienceTeacher, 9004.
Rowland, P. (1987). Basic ScienceProcess Skills. An Inservice Workshop Kit: Workshop Manual.

Ortaokul Fen Bilimleri Ders Kitaplarının Bilimsel Süreç Becerileri Açısından İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 1, 253 - 262, 28.03.2022

Eylem Bayır , Sibel Kahveci

https://doi.org/10.30703/cije.1026825

Cited By: 10

Öz

Bu çalışma Ortaokul (5, 6, 7 ve 8. sınıf) Fen Bilimleri Ders Kitaplarında yer alan etkinliklerin bilimsel süreç becerileri yönünden temsil edilme durumlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Çalışma nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi ile yürütülmüş olup verilerin analizinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Ders kitaplarında yer alan etkinliklerin hangi süreç becerilerini geliştirmeye yönelik olduğunu tespit etmek için alanyazındaki taramalar sonucunda 17 bilimsel süreç becerisi belirlenmiş ve kuramsal çerçeve ışığındaki tanımlamalara göre her bir etkinliğin analizi yapılmıştır. Çalışmadan elde edilen veriler doğrultusunda; kitaplarda yer alan etkinliklerde gözlem yapma, karşılaştırma, iletişim kurma, verileri toplama ve kaydetme, tahmin etme, verileri yorumlama becerileri daha çok yer alırken sınıflama, sayı/uzay ilişkilerini kullanma, hipotez kurma, değişkenleri belirleme ve karar verme becerilerine daha az yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca etkinliklerde en çok, temel süreç becerilerinin, en az da deneysel süreç becerilerinin yer aldığı tespit edilmiştir. Bu çalışmanın sonuçlarına göre fen bilimleri alanında güncellenecek ve yeni yazılacak ders kitaplarında her bir sınıf düzeyine göre öğrencilerin bilişsel seviyeleri de göz önünde bulundurularak etkinliklerdeki nedensel ve deneysel süreç becerilerinin oranlarının artırılması suretiyle kitaplarda iyileştirme yapılması gerektiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Fen bilimleri ders kitabı, etkinlikler, bilimsel süreç becerileri, fen eğitimi, doküman incelemesi

Kaynakça

Akben, N. (2015). Fen ve Teknoloji Ders Etkinliklerindeki Bilimsel Süreç Becerilerinin Bilimsel Sorgulama Yöntemiyle Geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 40(179), 111-132.
Akdeniz, A. R. (2016). Problem Çözme, Bilimsel Süreç ve Proje Yönteminin Fen Eğitiminde Kullanımı. Salih Çepni (Ed.), Kuramdan Uygulamaya Fen ve Teknoloji Öğretimi İçinde (s. 222-249). Ankara: Pegem Akademi.
Alayasrah, M. N. M.,and Salih, Y. S. M. (2017). The Analysis of theScienceTextbooksforthe First Three Grades in theBinmaryEducation in Jordan in the Domain of ScienceProcessSkills. Review of European Studies, 9(4), 68-82.
Alın Uran, G. (2019). Fen Bilimleri Ders Kitaplarındaki Etkinliklerin Alana Özgü Beceriler Yönünden Sınıflandırılması. (Yüksek LisansTezi). HacettepeÜniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Anagün, S. Ş.,ve Yaşar, Ş. (2009). İlköğretim Beşinci Sınıf Fen ve Teknoloji Dersinde Bilimsel Süreç Becerilerinin Geliştirilmesi. Elementary Education Online, 8(3), 843-865.
Antrakusuma, B., Masykuri, M., and Ulfa, M. (2017). Analysis Science Process Skills Content in Chemistry Textbooks Grade XI at Solubility and Solubility Product Concept. In International Journal of Science and Applied Science: Conference Series, 2(1), 72-78.
Aslan, S., Kılıç, H.E. ve Kılıç, D. (2016). Bilimsel Süreç Becerileri. Ankara: Pegem Akademi.
Aslan Efe, H., Efe, R. ve Yücel, S. (2012). Ortaöğretim Biyoloji Ders Kitaplarında Yer Alan Etkinliklerin Bilimsel Süreç Becerileri Açısından Analizi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(24), 1-20.
Aydoğdu, B. (2014). Bilimsel Süreç Becerileri. Ş.S. Anagün ve N. Duban (Ed:), Fen Bilimleri Öğretimi İçinde (s. 87-113). Ankara: Anı Yayıncılık.
Aydoğdu, B.,ve Karakuş, F. (2015). İlkokul Öğrencilerine Yönelik Temel Beceri Ölçeğinin Türkçeye Uyarlama Çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(34), 105-131.
Aytac, A., Türker, S., Bozkaya, T. ve Üçüncü, Z. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Fen Bilimleri 8. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: Tutku.
Aziz, M. S.,and Zain, A. N. M. (2010). The Inclusion of Science Process Skills in Yemeni Secondary School PhysicsTextbooks. EuropeanJournal of Physics Education, 1(1), 44-50.
Bağcı-Kılıç, G. (2003). Üçüncü Uluslararası Matematik ve Fen Araştırması (TIMSS): Fen Öğretimi, Bilimsel Araştırma ve Bilimin Doğası. İlköğretim Online, 2(1), 42-51.
Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
Bayır, E. (2008). Fen Müfredatlarındaki Yeni Yönelimler Işığında Öğretmen Eğitimi: Sorgulayıcı-Araştırma Odaklı Kimya Öğretimi. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Bıyıklı, C. (2013). 5E öğrenme modeline göre düzenlenmiş eğitim durumlarının bilimsel süreç becerileri, öğrenme düzeyi ve tutuma etkisi. (Doktora Tezi). HacettepeÜniversitesi/SosyalBilimleri Enstitüsü, Ankara.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (20. Baskı). Ankara: Pegem.
Can, K. (2020). İlkokul Fen Bilimleri Öğretim Programı, Ders Kitabı ve Öğrenci Kazanımlarının Bilimsel Süreç Becerileri Bakımından Değerlendirilmesi. (Yükseklisanstezi). Amasya Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Amasya.
Chiappetta, E. L., Sethna, G. H., and Fillman, D. A. (1993). Do Middle School Life Science Textbooks Provide a Balance of Scientific Literacy Themes? Journal of research in science teaching, 30(7), 787-797.
Çepni, S., Ayas, A., Johnson, D., ve Turgut, M. F. (1997). Fizik Öğretimi. Ankara: YÖK/Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi.
Demirçalı, S. ve Alkan, B. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Fen Bilimleri 6. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: MEB.
Dökme, İ. (2005). Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) İlköğretim 6. Sınıf Fen Bilgisi Ders Kitabının Bilimsel Süreç Becerileri Yönünden Değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 4(1), 7-17.
Eskicumalı, A., Demirtaş, Z., Gür Erdoğan, D., ve Arslan, S. (2014). Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programları ile Yenilenen Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programlarının Karşılaştırılması. International Journal of Human Sciences,11(1), 1077-1094.
Gezer, İ. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Fen Bilimleri 7. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: Aydın.
Harlen, W. (1999) Purpose and procedures for assessing science process skills. Assessment in Education, 6, 129–144.
Huppert, J., Lomask, S. M., and Lazarowitz, R. (2002). Computer simulations in the high school: Students' cognitive stages, science process skills and academic achievement in microbiology. International Journal of ScienceEducation, 24(8), 803-821.
Kaptan, F.,ve Korkmaz, H. (1999). İlköğretimde Etkili Öğretme ve Öğrenme Öğretmen El Kitabı. Ankara: MEB.
Karslı, F. (2017). Fen Eğitiminde Bilimsel Süreç Becerileri. Mutlu Pınar Demirci Güler (Ed.), Fen Bilimleri Öğretimi İçinde (s. 29-44). Ankara: Pegem Akademi.
Koray, Ö., Bahadır, H., ve Geçgin, F. (2006). Bilimsel Süreç Becerilerinin 9. Sınıf Kimya Ders Kitabı ve Kimya Müfredatında Temsil Edilme Durumları. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 2(4), 147-156.
MEB. (2018). Fen Bilimleri Dersi (3,4,5,6,7, ve 8.Sınıflar) Öğretim Programı, Ankara: MEB.
MEB. (2005). İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi (4. ve 5. Sınıflar) Öğretim Programı, Ankara:MEB.
MEB Tebliğler Dergisi. (Haziran-Ek 2018). http://tebligler.meb.gov.tr/index.php/tuem-sayilar/viewcategory/86-2018(Erişim Tarihi:20/11/2018).
Miles, M. B., and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expandedsourcebook. ThousandOaks, CA: Sage.
Neuendorf, K. A. (2002). Definingcontentanalysis. Content analysis guide book. Thousand Oaks, CA: Sage.
Onur Akçay, N. (2011). İlköğretim 7. Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabındaki Ünite Etkinliklerinin Bilimsel Süreç Becerileri Yönünden İncelenmesi. Ekev Academic Review,15(46), 477-488.
Özkan, A. ve Mısırlıoğlu, Z. (2018). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Fen Bilimleri 5. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: Ada.
Özkan, U. B. (2019). Eğitim Bilimleri Araştırmaları İçin Doküman İnceleme Yöntemi (2. Baskı). Ankara: Pegem.
Padilla, M. J. (1990). The Science Process Skills. ResearchMatters-totheScienceTeacher, 9004.
Rowland, P. (1987). Basic ScienceProcess Skills. An Inservice Workshop Kit: Workshop Manual.

Toplam 39 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Bölüm	Araştırma Makalesi
Yazarlar	Eylem Bayır 0000-0002-5330-269X Sibel Kahveci 0000-0001-9951-3161
Yayımlanma Tarihi	28 Mart 2022
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2022Cilt: 11 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA	Bayır, E., & Kahveci, S. (2022). Ortaokul Fen Bilimleri Ders Kitaplarının Bilimsel Süreç Becerileri Açısından İncelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 11(1), 253-262. https://doi.org/10.30703/cije.1026825