Araştırma Makalesi
Yıl 2018,
Cilt: 7 Sayı: 1, 40 - 60, 17.04.2018
Öz
Olabilmesi muhtemel ve mümkün olmasına rağmen gerçekler dünyasında var olmayan şeyler üzerinde düşünmeye hipotetik düşünme denir. Hipotetik düşünmeyi geliştiren en önemli unsurlardan biri olan hipotetik sorular aracılığı ile öğrenciler karşılaştırmalar yaparak akıl yürütür ve tarihsel anlamayı pekiştirirler. Bu çalışmanın amacı, tarih öğretmenleri ile birlikte hipotetik soruların değerlendirilmesine yönelik bir değerlendirme ölçeği geliştirmektir. Trabzon ve Rize illerinde MEB’e bağlı olarak çalışan beş tarih öğretmeni ile 2017 yılı bahar ve güz yarıyıllarında iki aşamalı olarak gerçekleştirilen çalışma eylem araştırması deseninde nitel bir çalışmadır. Yapılan çalışmada görüşme ve grup görüşmesi veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. İki aşamalı olarak yapılan çalışmada öncelikle öğrencilere yöneltilecek bir hipotetik soru belirlenmiş ve öğretmenlerden bu soruyu öğrencilerine sorarak değerlendirmeleri istenmiştir. Grup görüşmesi yolu ile her öğretmenin değerlendirme kriterleri ele alınmış ve ortak bir değerlendirme ölçeği oluşturulmuştur. İlk aşama sonrasında katılımcı öğretmenlerle hazırlanan değerlendirme ölçeği sekiz kriterden oluşturulmuştur. Her bir kriter için çok iyi, iyi ve zayıf olmak üzere ayrı ayrı ölçütler belirlenmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında yapılan uygulama ile oluşturulan değerlendirme ölçeği gözden geçirilmiş, kriterlerden biri çıkarılarak değerlendirme ölçeğine son hali verilmiştir. Çalışmanın sonucunda tarih derslerinde hipotetik soruların değerlendirilmesine yönelik olarak öğretmenlerin kullanabileceği her biri üç boyutlu yedi kriterden oluşan bir derecelendirme ölçeği hazırlanmış ve sonuçta bu ölçeğin işlevsel olduğu tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Hipotetik düşünme hipotetik sorular tarih öğretimi eylem araştırması derecelendirme ölçeği
Kaynakça
- Aksoy, N. (2003), Eylem araştırması: Eğitimsel uygulamaları iyileştirme ve değiştirmede kullanılacak bir yöntem. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 36(güz), 474-489.
- Amsel, E. (2010). Hypothetical thinking:Its nature, development and promotion in college. http://faculty.weber.edu/eamsel/Research%20Groups/Belief%20Contravening%20Reasoning/Hypothetical%20Thinking.pdf adresinden erişilmiştir.
- Amsel, E., Trionfi, G., and Campbell, R. (2005). Reasoning about make-believe and hypothetical suppositions: Towards a theory of belief-contravening reasoning. Cognitive Development, 20, 545-575. https://doi.org/10.1016/j.cogdev.2005.08.002.
- Ata, B. (1997). Tarih Öğretimine Bilimsel Problem Çözme Yönteminin Uygulanmasına Yönelik Bir Model, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Barak, L. O. (2006). Convergent, divergent and paralel dialogos: Knowledge construction in professional conversations. Teachers and Teaching, 12(1) 13-31. https://doi.org/10.1080/13450600500364547
- Bono. E. (1992). Teach your child how to think. Penguin books. London.
- Carr, E. H. (1996). Tarih nedir? (Çev. Gizem Gürtürk). İstanbul: İletişim Yay.
- Collingwood, R. G. (2007). Tarih tasarımı (Çev. Kurtuluş Dinçer). Ankara: Doğu Batı Yay.
- Coşkun, H. (2005). Iraksak düşünme ve kategori yapısının bireysel beyin fırtınasında düşünce üretimine etkisi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(10)67-85.
- Creswell, J. W. (2014). Research design : Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. California: Sage.
- Demircioğlu, İ. H. (2005). Tarih öğretiminde öğrenci merkezli yaklaşımlar. Ankara: Anı Yayınları.
- Demirtaş, V. Y., ve Baltaoğlu, M. G., (2010). Öğrenme stillerine göre öğrencilerin yaratıcılık düzeyleri, Education Sciences E-Journal of New World Sciences Academy, 5(4), 2206-2215.
- Dilci, T., ve Babacan, T. (2012). İlköğretim 5. sınıf programının öğrencilerin yansıtıcı düşünme becerilerini geliştirmesine ilişkin sınıf öğretmenleri görüşleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36(1), 141-161.
- Dilek, D. (2002). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi. (2. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.
- Diriöz, U. (2006). Tarih öğretiminde eleştirel ve yaratıcı düşüncenin geliştirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
- Doğan, N. (2013). Yazılı yoklamalar. H. Atılgan (Editör) Eğitimde ölçme değerlendirme İçinde (s. 145-168), Ankara: Anı Yayıncılık.
- Drake, F. D., and Nelson, L. R. (2005). Engagement in teaching history theory and practice for middle and secondary teachers, Ohio: Pearson Education Ltd.
- Fisher, R. (2003). Teaching thinking: Philosophical enquiry in the classroom, London: Continuum.
- Fordham, M. (2007). Slaying dragons and sorcerers in year 12: In search of historical argument. Teaching History, 129, 31-38.
- Fraenkel J. R., and Wallen N. E. (2009). How to design and evaluation research in education. New York: McGraw-Hill.
- Gültekin, F. (2013). Ortaöğretimde tarih derslerinin öğrencilerin akıl yürütmeleri üzerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
- Harari, Y. N. (2015). Hayvanlardan tanrılara sapiens, (Çev: Ertuğrul Genç) İstanbul: Kolektif Yay.
- İlhan, M. (2016). Açık uçlu sorularla yapılan ölçmelerde klasik test kuramı ve çok yüzeyli rasch modeline göre hesaplanan yetenek kestirimlerinin karşılaştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2) 346-368. https://doi.org/10.16986/HUJE.2016015182.
- Kaygın, B., ve Çetinkaya, Ç. (2015). Yaratıcılığın değerlendirilmesinde yeni yaklaşımlar, Üstün Zekalılar Eğitimi ve Yaratıcılık Dergisi, 2(1), 1-11
- Kuzu, A. (2009). Öğretmen yetiştirme ve mesleki gelişimde eylem araştırması, Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2 425-433.
- Levstik L. S., and Barton K. C. (2005). Doing history investigating with children in elementary and middle schools, Lawrence Erlbaum Associates, Publishers Mahwah, New Jersey, London.
- MEB.(2017). Ortaöğretim Tarih Dersi 9-11 Öğretim programı, http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=181 Ardesinden erişilmiştir.
- Mozaffari, H. (2013). An analytical rubric for assesing crativity in creative writing. Theory and Practive in Language Studies, 3(12), 2214-2219. https://doi.org/10.4304/tpls.3.12.2214-2219.
- Nichol, J., and Dean, J. (1997). History 7-11 developing primary teaching skills, London: Routledge.
- Öncü, T. (2003). Torrance yaratıcı düşünme testleri-şekil testi aracılığıyla 12-14 yaşları arasındaki çocukların yaratıcılık düzeylerinin yaş ve cinsiyete göre karşılaştırılması, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 43(1) 221-237. https://doi.org/10.1501/Dtcfder_0000000164
- Piffer, D. (2012). Can creativity be measured? An attempt to clarify the notion of creativity and general directions for future research. Thinking skills and creativity. 7 258-264. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2012.04.009
- Safran, M. (2010). Tarih, tarih yazımı ve tarih öğretiminin neliği üzerine, Tarih nasıl öğretilir tarih öğretmenleri için özel öğretim yöntemleri (Ed: Mustafa Safran) s. 17-21). İstanbul: Yeni İnsan Yayınları.
- Safran, M. (2006). Tarih öğretiminin eğitimsel amaçları, Tarih eğitimi makale ve bildiriler (s. 129-145). Ankara: Gazi Kitabevi.
- Senemoğlu, N. (2007). Gelişim Öğrenme ve Öğretim, Ankara: Gönül Yayıncılık.
- Silvia, P. J., Winterstein, B. P. Barona, Cm., Cram, J.T., Hess, K.I., Martinez, J.L., and Richard, C. A. (2008). Assesing creativity with divergent thinking tasks: Exploring the reliability and validity of new subjective scoring methods. Psicology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, 2, 68-85.
- Tan, Ş. ve Erdoğan, A. (2004). Öğretimi planlama ve değerlendirme. Ankara: PegemA yayıncılık.
- Tekeli, İ. (2007). Birlikte yazılan ve öğrenilen bir tarihe doğru, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Tokdemir, M. A., ve Erol, N. (2010). Tarih öğretiminde hipotetik soruların kullanılması, Yayımlanmamış bildiri, Uluslararası Tarih Eğitimi Sempozyumu, 16-18 Haziran 2010 Erzurum.
- Tosh, J. (1997). Tarihin peşinde, (Çev: O. Akınhan). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
- Üstündağ, T. (2002). Yaratıcılığa Yolculuk, Ankara: Pegem A Yayınları.
- Woodcock, J. (2011). Causal explanation. In I. Davies (Ed.) Debates in history teaching (pp. 124-136). Routledge, London and New York.
- Yapıcı Ş., ve Yapıcı, M. (2006), Çocukta Bilişsel Gelişim, Üniversite ve Toplum Dergisi, 6(1). http://www.universite-toplum.org/text.php3?id=263 adresinden erişilmiştir.
- Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2009). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayınları.
Yıl 2018,
Cilt: 7 Sayı: 1, 40 - 60, 17.04.2018
Öz
Hypothetical thinking is defined as the
exploration of possibilities and outcomes of different states of the world
which are not actually present in the real life. Hypothetical questions are
used in the development of high-level thinking skills. They reinforce reasoning
and historical meaning. The aim of this study was to develop a rating scale for
assessing hypothetical questions with history teachers. The study was conducted
within action research design in the qualitative approach, and interview and group
interview were used as data collection tools. The study conducted with five
history teachers who worked in different schools of MONE in Trabzon and Rize.
The study was carried out in two stages. At the end of the study a rating scale
was prepared to evaluate hypothetical questions in history lessons. At the
beginning of the study, the hypothetical question which would be asked to
students was determined. The teachers were requested to ask these questions to
students, to evaluate students’ responses and to determine the criteria they
used when evaluating students’ answers. A rating scale consisting of 8 criteria
was established as a result of the first stage implementation. For each
criterion, the dimensions as very good, good and weak were set separately. Afterwards,
the evaluation scale was tested with a second application and the evaluation
scale was finalized by subtracting one of the criteria. As a result of the
study, a rating scale consisting of three dimensional seven criteria that
teachers could use to evaluate hypothetical questions in history lessons was
prepared and it was determined that this scale was functional.
Anahtar Kelimeler
Hypothetic thinking hypothetic questions history teaching action research rating scale
Kaynakça
- Aksoy, N. (2003), Eylem araştırması: Eğitimsel uygulamaları iyileştirme ve değiştirmede kullanılacak bir yöntem. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 36(güz), 474-489.
- Amsel, E. (2010). Hypothetical thinking:Its nature, development and promotion in college. http://faculty.weber.edu/eamsel/Research%20Groups/Belief%20Contravening%20Reasoning/Hypothetical%20Thinking.pdf adresinden erişilmiştir.
- Amsel, E., Trionfi, G., and Campbell, R. (2005). Reasoning about make-believe and hypothetical suppositions: Towards a theory of belief-contravening reasoning. Cognitive Development, 20, 545-575. https://doi.org/10.1016/j.cogdev.2005.08.002.
- Ata, B. (1997). Tarih Öğretimine Bilimsel Problem Çözme Yönteminin Uygulanmasına Yönelik Bir Model, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Barak, L. O. (2006). Convergent, divergent and paralel dialogos: Knowledge construction in professional conversations. Teachers and Teaching, 12(1) 13-31. https://doi.org/10.1080/13450600500364547
- Bono. E. (1992). Teach your child how to think. Penguin books. London.
- Carr, E. H. (1996). Tarih nedir? (Çev. Gizem Gürtürk). İstanbul: İletişim Yay.
- Collingwood, R. G. (2007). Tarih tasarımı (Çev. Kurtuluş Dinçer). Ankara: Doğu Batı Yay.
- Coşkun, H. (2005). Iraksak düşünme ve kategori yapısının bireysel beyin fırtınasında düşünce üretimine etkisi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(10)67-85.
- Creswell, J. W. (2014). Research design : Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. California: Sage.
- Demircioğlu, İ. H. (2005). Tarih öğretiminde öğrenci merkezli yaklaşımlar. Ankara: Anı Yayınları.
- Demirtaş, V. Y., ve Baltaoğlu, M. G., (2010). Öğrenme stillerine göre öğrencilerin yaratıcılık düzeyleri, Education Sciences E-Journal of New World Sciences Academy, 5(4), 2206-2215.
- Dilci, T., ve Babacan, T. (2012). İlköğretim 5. sınıf programının öğrencilerin yansıtıcı düşünme becerilerini geliştirmesine ilişkin sınıf öğretmenleri görüşleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36(1), 141-161.
- Dilek, D. (2002). Tarih derslerinde öğrenme ve düşünce gelişimi. (2. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.
- Diriöz, U. (2006). Tarih öğretiminde eleştirel ve yaratıcı düşüncenin geliştirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
- Doğan, N. (2013). Yazılı yoklamalar. H. Atılgan (Editör) Eğitimde ölçme değerlendirme İçinde (s. 145-168), Ankara: Anı Yayıncılık.
- Drake, F. D., and Nelson, L. R. (2005). Engagement in teaching history theory and practice for middle and secondary teachers, Ohio: Pearson Education Ltd.
- Fisher, R. (2003). Teaching thinking: Philosophical enquiry in the classroom, London: Continuum.
- Fordham, M. (2007). Slaying dragons and sorcerers in year 12: In search of historical argument. Teaching History, 129, 31-38.
- Fraenkel J. R., and Wallen N. E. (2009). How to design and evaluation research in education. New York: McGraw-Hill.
- Gültekin, F. (2013). Ortaöğretimde tarih derslerinin öğrencilerin akıl yürütmeleri üzerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
- Harari, Y. N. (2015). Hayvanlardan tanrılara sapiens, (Çev: Ertuğrul Genç) İstanbul: Kolektif Yay.
- İlhan, M. (2016). Açık uçlu sorularla yapılan ölçmelerde klasik test kuramı ve çok yüzeyli rasch modeline göre hesaplanan yetenek kestirimlerinin karşılaştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2) 346-368. https://doi.org/10.16986/HUJE.2016015182.
- Kaygın, B., ve Çetinkaya, Ç. (2015). Yaratıcılığın değerlendirilmesinde yeni yaklaşımlar, Üstün Zekalılar Eğitimi ve Yaratıcılık Dergisi, 2(1), 1-11
- Kuzu, A. (2009). Öğretmen yetiştirme ve mesleki gelişimde eylem araştırması, Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2 425-433.
- Levstik L. S., and Barton K. C. (2005). Doing history investigating with children in elementary and middle schools, Lawrence Erlbaum Associates, Publishers Mahwah, New Jersey, London.
- MEB.(2017). Ortaöğretim Tarih Dersi 9-11 Öğretim programı, http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=181 Ardesinden erişilmiştir.
- Mozaffari, H. (2013). An analytical rubric for assesing crativity in creative writing. Theory and Practive in Language Studies, 3(12), 2214-2219. https://doi.org/10.4304/tpls.3.12.2214-2219.
- Nichol, J., and Dean, J. (1997). History 7-11 developing primary teaching skills, London: Routledge.
- Öncü, T. (2003). Torrance yaratıcı düşünme testleri-şekil testi aracılığıyla 12-14 yaşları arasındaki çocukların yaratıcılık düzeylerinin yaş ve cinsiyete göre karşılaştırılması, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 43(1) 221-237. https://doi.org/10.1501/Dtcfder_0000000164
- Piffer, D. (2012). Can creativity be measured? An attempt to clarify the notion of creativity and general directions for future research. Thinking skills and creativity. 7 258-264. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2012.04.009
- Safran, M. (2010). Tarih, tarih yazımı ve tarih öğretiminin neliği üzerine, Tarih nasıl öğretilir tarih öğretmenleri için özel öğretim yöntemleri (Ed: Mustafa Safran) s. 17-21). İstanbul: Yeni İnsan Yayınları.
- Safran, M. (2006). Tarih öğretiminin eğitimsel amaçları, Tarih eğitimi makale ve bildiriler (s. 129-145). Ankara: Gazi Kitabevi.
- Senemoğlu, N. (2007). Gelişim Öğrenme ve Öğretim, Ankara: Gönül Yayıncılık.
- Silvia, P. J., Winterstein, B. P. Barona, Cm., Cram, J.T., Hess, K.I., Martinez, J.L., and Richard, C. A. (2008). Assesing creativity with divergent thinking tasks: Exploring the reliability and validity of new subjective scoring methods. Psicology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, 2, 68-85.
- Tan, Ş. ve Erdoğan, A. (2004). Öğretimi planlama ve değerlendirme. Ankara: PegemA yayıncılık.
- Tekeli, İ. (2007). Birlikte yazılan ve öğrenilen bir tarihe doğru, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Tokdemir, M. A., ve Erol, N. (2010). Tarih öğretiminde hipotetik soruların kullanılması, Yayımlanmamış bildiri, Uluslararası Tarih Eğitimi Sempozyumu, 16-18 Haziran 2010 Erzurum.
- Tosh, J. (1997). Tarihin peşinde, (Çev: O. Akınhan). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
- Üstündağ, T. (2002). Yaratıcılığa Yolculuk, Ankara: Pegem A Yayınları.
- Woodcock, J. (2011). Causal explanation. In I. Davies (Ed.) Debates in history teaching (pp. 124-136). Routledge, London and New York.
- Yapıcı Ş., ve Yapıcı, M. (2006), Çocukta Bilişsel Gelişim, Üniversite ve Toplum Dergisi, 6(1). http://www.universite-toplum.org/text.php3?id=263 adresinden erişilmiştir.
- Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2009). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayınları.
Toplam 43 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 17 Nisan 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018Cilt: 7 Sayı: 1 |
e-ISSN: 2147-1606