Fen Eğitiminde Disiplinlerarası Yönelimlerin STEM ’e Evrilmesi Sürecine Tarihsel Bir Bakış

Zeynep Akça; Şenol Beşoluk

doi:10.30703/cije.739869

Review

BibTex

RIS

Cite

Fen Eğitiminde Disiplinlerarası Yönelimlerin STEM ’e Evrilmesi Sürecine Tarihsel Bir Bakış

Year 2021, Volume: 10 Issue: 2, 556 - 578, 26.06.2021

Zeynep Akça , Şenol Beşoluk

https://doi.org/10.30703/cije.739869

Cited By: 1

Abstract

Doğal sistemlerin karmaşıklığı ve bu sistemlerinin açıklanmasının gereği, arka planda disiplinlerarası bir çalışmayı gerektirmektedir. Gerçek dünyanın fenomenlerini anlamanın en iyi yolunun disiplinlerarası bir bakış açısına sahip olmakla gerçekleştirilebileceği belirtilmekte; bu bağlamda pek çok ülkede eğitim programlarının içerikleri, disiplinlerarası biçimde ele alınmaya uygun hale getirilmektedir. Çalışmanın amacı, dünyada ve Türkiye’de disiplinlerarası fen eğitimi tarihini ve mevcut eğilimleri incelemek; disiplinlerarası öğrenmeye doğru meydana gelen paradigma kayması ile günümüzdeki durumunu ortaya koymak ve disiplinlerarası fen eğitimini destekleyen kavramsal çerçeveyi sunmaktır. Bu amaçla, çalışmada disiplinlerarası eğitim mantığının gelişimi, eğitimde disiplinlerarası çalışma metotları ve bu metotların süreç içindeki değişimleri ile bugünkü durumu ele alınmaktadır. Çalışma, literatür taramaya dayalı derleme çalışmasıdır. Fen eğitiminde disiplinlerarası yönelimlerin sınıflandırılması, değerlendirilmesi, süreçler arasında bağ kurulması ve yorumlanmasını içermektedir. Bu kapsamda fen programlarına yansıyan ve uygulama örnekleri bulunan disiplinlerarası yönelimler analiz edilmiştir. Bilimde disiplinlerarası çalışmalar ve disiplinlerarası çalışmaların dünyada ve Türkiye’de fen eğitimine yansıması tarihsel süreç içerisinde incelenmiş, disiplinlerarası program hazırlamanın kavramsal çerçevesi sunulmuştur. Ardından, Türkiye’de uygulanan fen öğretim programları ve programları değerlendiren çalışmalar incelenmiş, geçmişten günümüze öğretim programları içerisinde adı geçen disiplinlerarası yönelimler kısaca açıklanmıştır. Son bölümde, günümüzde ön plana çıkan STEM yönelimi ele alınarak değerlendirilmiş, kapsamı, başarısı, uygulamada diğer disiplinlerarası yönelimlerle benzerlik ve farklılıkları, uygulamaları etkileyen ülkeye özgü faktörlerin etkisi yönleriyle bazı belirsizliklerin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

disiplinlerarası fen eğitimi, disiplinlerarası fen eğitiminin gelişimi, fen öğretim programları, STEM, disiplinlerarası yönelimler

Supporting Institution

Project Number

Thanks

References

Adams, D. and Baker, R. (1986). Science, technology, and human values: An Interdisciplinary approach to science education. Journal of College Science Teaching, 15(4), 254-258.
Akamca, G. ve Hamurcu, H. (2005). Çoklu zekâ kuramı tabanlı öğretimin öğrencilerin fen başarısı, tutumları ve hatırda tutma üzerindeki etkileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 178-187.
Akgündüz, D. ve Özçelik, A. (2018). Üstün/özel yetenekli öğrencilerle yapılan okul dışı STEM eğitiminin değerlendirilmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 8(2), 334-351.
Akınoğlu, O., Çoban, A. ve Çubukçu, Z. (2018). Öğrenme öğretmede yeni yönelimler. B. Oral (Ed.), Öğrenme öğretme kuram ve yaklaşımları (s.495-648, 4.baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Akpınar, E. ve Ergin, Ö. (2005). Yapılandırmacı kuramda fen öğretmeninin rolü. İlköğretim-Online, 4(2), 55-64.
Aktan, C. (2009). Yükseköğretimde değişim: Global trendler ve yeni paradigmalar. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(2), 78-79.
Altunel, M. (2018). STEM eğitimi ve Türkiye: Fırsatlar ve riskler. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Perspektif Dergisi, 207, 1-6.
Akgündüz, D., Aydeniz, M., Çakmakçı, G., Çavaş, B., Çorlu, M.S., Öner, T. ve Özdemir, S., (2015). STEM eğitimi Türkiye raporu: Günün modası mı yoksa gereksinim mi? İstanbul Aydın Üniversitesi. Retrieved from http://fs.hacettepe.edu.tr/hstem/dosyalar/STEMRaporu.pdf.
Aydın, E. ve Karslı Baydere, F. (2019). Yedinci sınıf öğrencilerinin STEM etkinlikleri hakkındaki görüşleri: Karışımların ayrıştırılması örneği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(1), 35-52.
Aydın, Ö. ve Kaptan, F. (2014). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının eğitimde argümantasyonun biliş üstü ve mantıksal düşünme becerilerine etkisi ve argümantasyona ilişkin görüşler. Eğitim Bilimleri Araştırma Dergisi, 4(2), 163-188. https://doi.org/10.12973/jesr.2014.42.10
Balcı, E., ve Benzer, S. (2020). Lisansüstü öğrencilerin argümantasyon tabanlı temelli öğretim yaklaşımına yönelik görüşleri. Online Science Education Journal, 5(1), 9-20.
Banks, F. and Barlex, D. (2014). Teaching STEM in the secondary school. Helping teachers meet the challange. Published by Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203809921
Baran, E., Canbazoğlu-Bilici, S. ve Mesutoğlu, C. (2015). Fen, teknoloji, mühendislik matematik (FeTeMM) spotu geliştirme etkinliği. Araştırma Temelli Etkinlik Dergisi (ATED), 5(2), 60-69.
Batı, K., Çalışkan, İ., ve Yetişir, Ö. (2017). Fen eğitiminde bilgi işlemsel düşünme ve bütünleştirilmiş alanlar yaklaşımı (STEAM). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 91-103. https://doi.org/10.9779/PUJE800
Bayraktaroğlu, C. E. (2011). Eğitimde yapılandırmacılık yaklaşımı ve eleştirel bir bakış (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Blumenfeld, P.C., Soloway, E. Marx, R.W., Krajcik, J.S., Guzdial, M. and Palincsar, A. (1991). Motivating project-based learning: Sustaining the doing, supporting the learning. Educational Psychologist, 26, 369-398.
Breckler, S.J. (2007). ‘S’ is for science. Retreived from https://www.apa.org/monitor/sep07/sd.
Bybee, R.W. (2010a). Advancing STEM Education: A 2020 vision. Technology and Engineering Teacher; 30-35.
Bybee, R.W. (2010b).What is STEM education? Science 329 (5995). DOI: 10.1126/science.1194998. Retreived from https://science.sciencemag.org/content/329/5995/996.
Choi, B. and Pak, A. (2006). Multidisciplinarity, interdisciplinarty and transciplinarity in health research, services, education and policy: 1. Definitions, objectives and evidence of effectiveness. Clinical and Investigative Medicine, 29 (6), 351.
Çepni, S. (2016). (ed.) Kuramdan Uygulamaya Fen ve Teknoloji Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Çepni, S.(2018). (ed.). Kuramdan uygulamaya STEM eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları. https://doi.org/10.14527/9786052410561
Çevik, M. (2018). Impacts of the project based (PBL) science, technology, engineering and mathematics (STEM) education on academic achievement and career interests of vocational high school students. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 8(2), 281-306. https://doi.org/10.14527/pegegog.2018.012
Çiftçi, A., Topçu, M. and Foulk, J. (2020). Pre-service early childhood teachers’ views on STEM education and their STEM Teaching practices. Research in Science and Technological Education. DOI: 10.1080/02635143.2020.1784125.
Çorlu, M.S., Capraro, R.M. and Capraro, M.M. (2014). Introducing STEM education: Implications for educating our teachers for the age of innovation. Eğitim ve Bilim,39 (171), 74-85.
Demir, B. ve İşleyen, T. (2019). Argümantasyon tabanlı bilim öğrenme yaklaşımının öğrencilerin matematik başarılarına etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 1084-1109. https://doi.org/10.23891/efdyyu.2019.154
Deveci, İ.(2018). Türkiye’de 2013 ve 2018 yılı fen bilimleri dersi öğretim programlarının temel ögeler açısından karşılaştırılması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 799-825. https://doi.org/10.17860/mersinefd.342260
Dindar, H. ve Taneri, A. (2011). MEB ’in 1968, 1992, 2000 ve 2004 yıllarında geliştirdiği fen programlarının amaç, kavram ve etkinlik yönünden karşılaştırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(2), 363-378.
Drake, S. M. and Burns, R. C. (2004). Meeting standards through integrated curriculum. Association for Supervisionand Curriculum Development.
Ecevit, T. (2018). Argümantasyon destekli araştırma-sorgulamaya dayalı öğretim uygulamalarının fen öğretmen eğitimindeki etkililiği. (Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara). Erişim adresi: http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/handle/11655/5278.
Erdem, M. (2002). Proje tabanlı öğrenme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 172-179.
Erdoğan, N. and Bozeman, T.D. (2015). Models of Project-based learning for the 21.st century. A. Şahin (Ed.), A Practice-based Model of STEM Teaching, STEM Students on the Stage (SOS). Sense Publishers. https://doi.org/10.1007/978-94-6300-019-2_3
Fyodorova, A. (2005). Multiple Intelligence Theory in Improving the Quality of Virtual Education (Master’s thesis, University of Joensuu, Joensuu). Erişim adresi: http://cs.joensuu.fi/pub/Theses/2005_MSc_Fyodorova_Anna.pdf.
Frykholm, J. and Glasson, G. (2005). Connecting science and mathematics insruction: Pedagogical context knowledge for teachers. School Science and Mathematics, 105(3), 127. https://doi.org/10.1111/j.1949-8594.2005.tb18047.x
Guzey, S., Moore, T., Harwell, M. and Moreno, M. (2016). STEM integration in middle school life science student learning and attitudes. Journal of Science Education and Technology, 25:550. https://doi.org/10.1007/s10956-016-9612-x
Gürkan, T. ve Gökçe, E. (1999). Eğitim programlarını bütünleştirmenin on yolu. (Educational Leadership, Robin Fogarty’ den çeviri). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 32 (1-2), 29- 39. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000136
Hasançebi, F. ve Günel, M. (2013). Argümantasyon tabanlı bilim öğrenme yaklaşımının dezavantajlı öğrencilerin fen bilgisi başarılarına etkisi. İlköğretim Online, 12(4), 1056‐1073.
Herdman, E. (2006). Derleme makale yazımında konferans ve bildiri sunumu hazırlamada pratik bilgiler (çeviri: Zeynep Dörtbudak ). Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 3(1), 2-4.
Holbrook, J. (2000). Interdisciplinary education in science. G. Stochel, I. Maciejowska (Eds.). Interdisciplinary education challenge of 21.st. century guidebook (pp. 9-14). Poland: Fall Publising.
Kalolo, J.F. (2016). Global changes in science education and their implications for Secondary school science teaching and learning developing countries. Europan Journal of Education Studies, 1(3), 99-113.
Karamustafaoğlu, S. ve Havuz, A. (2016). Araştırma sorgulamaya dayalı öğrenme ve etkililiği. International Journal of Assessment Tools in Education, 3(1), 40-54.
Karataş, F. (2018). Eğitimde geleneksel anlayışa yeni bir s(i)tem. S. Çepni (Ed.), Kuramdan uygulamaya STEM eğitimi (s.55). Ankara: Pegem Akademi Yayınları. https://doi.org/10.14527/9786052410561.02
Karatay, R., Timur, S. ve Timur, B. (2013). 2005 ve 2013 yılı fen dersi öğretim programlarının karşılaştırılması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 233-264. https://doi.org/10.14520/adyusbd.709
Kartal, S. (2008). Toplum kalkınmasında farklı bir eğitim kurumu: Köy Enstitüleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 23-36.
Korkmaz, H. ve Kaptan, F. (2002). Fen Eğitiminde proje tabanlı öğrenme yaklaşımının ilköğretim öğrencilerinin akademik başarı, akademik benlik kavramı ve çalışma sürelerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 91-97.
Kılınç, A. (2007). Probleme dayalı öğrenme. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 561-578. Klein, J. T. (2002). Interdisciplinary education in K-12 and college: A foundation for K-16 dialogue. New York, NY: College Board Publications.
Klein, J.T. (2006). A platform for shared discourse of interdisciplinary education. Journal of Social Science Education, 5(4), 10-18.
Köksal, M. (2006). Kavram öğretimi ve çoklu zekâ teorisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 473-480.
Kubiatko, M. and Vaculova, I. (2011). Project-based learning: Charasteristic and experiences with application in the science subjects. Energy Education Science and Technology Part B: Social and Educational Studies, 3(1): 65-74.
Kuhn, D. (2009). Teaching and learning science as argument. Science Education, 94(5), 810-824. https://doi.org/10.1002/sce.20395
Kurtuluş, A., Akçay, A. ve Karahan, E.(2017). Ortaokul matematik derslerinde STEM uygulamalarına yönelik öğretmen görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 6(4), 354-360.
Lederman, N. and Lederman, J.(2013). Is it STEM or “S&M” that we truly love? Journal of Science Teacher Education, 24, 1237-1240. https://doi.org/10.1007/s10972-013-9370-z
Mathison, S. and Freeman, M. (1998). The logic of interdisciplinary studies. Paper presented at the annual meeting of the American Educational Research Association, Chicago.
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2005). İlköğretim (4 ve 5. Sınıflar) fen ve teknoloji dersi öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2016). STEM eğitimi raporu. MEB Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü. https://yegitek.meb.gov.tr/STEM_Egitimi_Raporu.pdf
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2017). Fen bilimleri dersi öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı
Micheal, C. and Okafor, K. (2016). STEM Education: A Tool for Sustainable National Capacity Building in a Digital Economy. 1. International Conference. FUTO-CCE.
Mohr-Schroder, M., Cavalcanti, M. and Blyman, K. (2015). STEM education. Understanding the changing landcape. A. Şahin (Ed.). A Practice-Based Model of STEM Teaching. STEM Students on the Stage, 3-14. Sense Publishers.
Morrison, J.S. (2006). Attributes of STEM education, the students, the academy, the classroom. TIES STEM Education Monograph Series.
Newell, W.H. (2010). Complex world integrative learning and interdisciplinary studies, Liberal Education, 6-11.
Opara, J. (2014). Innovatıve method of teaching science through interdisciplinary approach, Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Studies, 2(12), 1550-1558.
Ostler, E. (2012). 21st century STEM education: A tactical model for long-range success International Journal of Applied Science and Technology, 2(1), 28-33.
Özbilen, A. (2018). STEM eğitimine yönelik öğretmen görüşleri ve farkındalıkları. Bilimsel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 1-21.
Sanders, M. (2009). STEM, STEM education, STEMmania. The Technology Teacher. 68(4), 21-26.
Selçuk, G. ve Şahin, M. (2008). Probleme dayalı öğrenme ve öğretmen eğitimi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 12-19.
Sun You, H. (2017). Why teach science with an interdisciplinary approach: History, trends, and conceptual frameworks, Journal of Education and Learning, 6(4), 66-77. https://doi.org/10.5539/jel.v6n4p66
Styron, R. A. (2013). Interdisciplinary education: A reflections of real world. Systemics, Cynerbetics and Enformatics, 11(9). 47-52.
Talu, N. (1999). Çoklu zekâ kuramı ve eğitime yansımaları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 164-172.
Timms, M., Moyle, K., Mitchell, P. and Weldon, P. (2018). Challenges in STEM learning in Australian schools. Literature and policy review. Australian Council for Educational Research, ISBN 978-1-74286-499-0.
Thomasian, J.,(2011). Building a science, technology, engineering, math education agenda: An update of state actions. Retrieved from https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED532528.pdf.
Tripp, B. and Shortlidge, E. (2019). A framework to guide undergraduate education in interdisciplinary science. CBE Life Sciences Education, 18(2), 1-12. https://doi.org/10.1187/cbe.18-11-0226
Tsupros, N., Kohler, R. and Hallinen, J. (2009). STEM Education: A project to identify the missing components. Department for STEM Education and Leonard Gelfand Center for Service Learning and Outreach at Carnegie Mellon University, 1-35.
Turgut, F.(1989, Mayıs). Türkiye’de fen ve matematik programlarını yenileme çalışmaları. Fen ve Yabancı Dil Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi Sempozyumu, Hacettepe Üniversitesi.
Ulu, C. ve Bayram, H. (2015). Argümantasyon tabanlı bilim öğrenme yaklaşımına dayalı laboratuvar etkinliklerinin 7. Sınıf öğrencilerinin kavram öğrenmelerine etkisi: Yaşamımızdaki elektrik ünitesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(1), 61-75.
Ulusoy, G. (2007). Disiplinlerarası araştırma ve eğitim. C. Aktan (Ed.) Değişim Çağında Yüksek Öğretim: Global Trendler- Paradigmal Yönelimler (s.389-398). İzmir: Yaşar Üniversitesi Yayınları.
Ünal, S., Coştu, B. ve Karataş, F. (2004). Türkiye’de fen bilimleri eğitimi alanında program geliştirme çabalarına genel bir bakış. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2), 183-202.
Yaman, S. ve Yalçın, N. (2005). Fen bilgisi öğretiminde probleme dayalı öğrenme yaklaşımının yaratıcı düşünme becerilerine etkisi. İlköğretim-Online, 4(1), 42-52. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ilkonline/issue/8609/107241.
Yıldırım, A. (1996). Disiplinlerarası öğretim kavramı ve programlar açısından doğurduğu sonuçlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 89-94.
Yıldırım, B. (2018). STEM uygulamalarına yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 4(1), 42-53.
Yıldırım, B. ve Selvi, M. (2017). An experimental research on effects of STEM applications and mastery learning. Eğitimde Kuram ve Uygulama. 13(2), 183-210. https://doi.org/10.17244/eku.310143
Yıldırım, B. ve Türk, C. (2018). Sınıf öğretmeni adaylarının STEM eğitimine yönelik görüşleri: Uygulamalı bir çalışma. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 195-213. https://doi.org/10.24315/trkefd.310112
Yıldırım, C. (2018). Bilim Tarihi (22. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yolcu, F. (2013). İlköğretim düzeyinde performans görevleri ve proje uygulamaları sürecinde disiplinlerarası yaklaşımın etkililiği üzerine bir çalışma. (Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara). Erişim adresi: http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/handle/11655/1871
Yolcu, O. (2014). Cumhuriyetten günümüze ilköğretim birinci kademe hayat bilgisi ve fen ve teknoloji öğretim programlarının çevre eğitimi açısından incelenmesi. (Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın). Erişim adresi: http://adudspace.adu.edu.tr:8080/xmlui/handle/11607/407