Research Article
Year 2020,
Issue: 41, 1 - 12, 22.01.2020
Abstract
İlköğretimde, öğrenilen bilgiler okul yaşamı için gerekli köşetaşı
bilgileri içerir. İlköğretimde öğrenilmesi gereken konulardan bir kısmı ise
coğrafya alanındadır. İlköğretimde özellikle Sosyal Bilgiler, Hayat Bilgisi ve
Fen Bilimleri ders programlarında coğrafya konularına yer verilmiştir. Bununla
birlikte seçmeli derslerden olan Şehrimiz dersi de coğrafya konularından
oluşmaktadır. Coğrafya konularının ilköğretim düzeyinde okullarda okutulması
yoğun şekilde cumhuriyetten sonra olsa da Osmanlı devleti zamanında coğrafya
konuları ders müfredatlarında yer almıştır. Günümüze kadar ilköğretim
programları birçok kez değişime uğramış, bununla birlikte coğrafya konularının
programlardaki içerikleri de yenilenmiş ve güncellenmiştir. Diğer yönden 2018
ilköğretim programlarındaki coğrafya konuları incelendiğinde daha önce
hazırlanmış programlarla birçok yönden benzerliği olduğu görülmektedir.
Konuların öğretiminde, ders öğretmenlerinin çok yönlü olması ve ezbercilikten
uzak durması önemlidir. Çalışmanın temel amacı 2018 yılı ilköğretim ders
programlarında yer alan coğrafya eğitimi ile ilgili durumu incelemek ve analiz
etmektir. Çalışmada esas olarak nitel araştırma yöntemlerinden doküman
incelemesi kullanılmıştır. Bu çerçevede 2018 yılında MEB tarafından
hazırlanmış olan, öğretim programları incelenmiştir. Ayrıca daha önceki yıllara
ait öğretim programları ve konu ile ilgili literatür gözden geçirilmiştir. Çalışmada
Sosyal Bilgiler, Hayat Bilgisi, Şehrimiz ve Fen Bilimleri ders programlarındaki
coğrafya konuları esas alınmıştır. Sonuç olarak İlköğretimde, coğrafya konuları
farklı dersler içinde yer serpilmiştir. Özellikle Fen Bilimleri programı yoğun
bir coğrafya içeriğine sahiptir. Bütün bunlardan dolayı, bir öneri olarak,
ilköğretim programları sürekli yenilenmeye devam edilmedir. Dünyadaki
ilköğretim programları ve coğrafya alanındaki gelişmeler sürekli takip edilerek
güncel bir coğrafi içeriğin olmasına özen gösterilmelidir.
References
- Acar, S., & Yavan, N. (2012). Türkiye’de coğrafyanın yansımaları. Coğrafi Bilimler Dergisi (CBD), 10 (1), 1-8.
- Akdoğan, E. M. (2017). Köy enstitülerinde coğrafya öğretimi. Tarih Okulu Dergisi, 235-273.
- Aksoy, B. (2003). İlköğretim sosyal bilgiler programında yer alan coğrafya konularının öğretim ilkeleri açısından değerlendirilmesi. C. Şahin (Ed.) Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu: sosyal bilgiler içinde (s. 227-241). Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
- Alkış, S. (2005). İlköğretim birinci kademe sosyal bilgiler ders kitaplarının coğrafi kavramlar açısından incelenmesi. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi (28-30 Eylül 2005), Kongre Kitabı Cilt 2,, (s. 976-979). Denizli.
- Aslan, M. (1999, 07 02). Cumhuriyet dönemi ilköğretim programları ve belli baslı özellikleri. Milli Eğitim Dergisi, 144. 07 02, 2018 tarihinde https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/146/aslan.htm adresinden alındı
- Atasoy. (2004). Fen Öğrenimi ve Öğretimi. Ankara: Asil Yayın.
- Aydın, F., & Güngördü, E. (2015). Coğrafya Öğretiminde Özel Öğretim Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
- Berber, N., & Güzel, H. (2017). Finlandiya, Hong Kong, Kore, Singapur ve Türkiye fen öğretim programlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. The Journal Of Academic Social Science Studies, (63), 15-37.
- Bilim, C. Y. (1998). Türkiye’de Çağdaş Eğitim Tarihi (1734-1876). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
- Cicioğlu, H. (1985). Türkiye Cumhuriyetinde İlk ve Ortaöğretimin Tarihsel Gelişimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
- Çelenk, S., Tertemiz, N., & Kalaycı, N. (2000). İlköğretim Programları ve Gelişmeler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- Çelikkaya, T. (2012). İlköğretim I. kademe sosyal bilgiler dersi coğrafya konularının öğretimi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum). 8. 5. 2018 tarihinde https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden alındı
- Çepni, S., & Çil, E. (2009). Fen ve Teknoloji Programı, İlköğretim 1. ve 2. Kademe Öğretmen El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
- Doğanay, A. (2008). Çağdaş sosyal bilgiler anlayışı ışığında yeni sosyal bilgiler programının değerlendirilmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (17) 2, 77-96.
- Garipağaoğlu, N. (2001). Gezi -gözlem metodunun coğrafya eğitimi ve öğretimindeki yeri. Marmara Coğrafya Dergisi, (3)2, 13-30.
- Gelen, İ., & Beyazıt, N. (2007). Eski ve yeni ilköğretim programları ile ilgili çeşitli görüşlerin karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim, 51, 457-476.
- Gökçe, N., & Öztürk, F. (2013). İlköğretim öğrencilerinin coğrafya biliminin konularına ilişkin algılar. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13 (25), 92 – 118.
- Gürkan, T., & Gökçe, E. (1999). Türkiye’de ve Çeşitli Ülkelerde İlköğretim. Ankara: Siyasal Kitapevi.
- Kızılçaoğlu, A., & Taş, H. (2007). Kızılçaİlköğretim ikinci kademede coğrafya eğitimi ve öğretimi: öğrenme alanları ve kazanım boyutu. Marmara Coğrafya Dergisi, (16), 92-108.
- Küçük, O. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Bursa: Ekin Yayınları.
- Maden , S., Durukan, E., & Akbaş, E. (2011). İlköğretim öğretmenlerinin öğrenci merkezli öğretime yönelik algıları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 255-269.
- MEB. (2017). Şehrimiz Dersi Öğretim Programı (Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). 28 Ağustos 2018 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20171117154450763- Şehrimiz...%20Dersi%20Öğretim%20Programı.pdf, adresinden edinilmiştir.
- MEB. (2018a). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul Ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). 28 Ağustos 2018 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf, adresinden edinilmiştir.
- MEB. (2018b). Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). 5 Ağustos 2018 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812312311937-FEN%20BİLİMLERİ%20ÖĞRETİM%20PROGRAMI2018.pdf adresinden edinilmiştir.
- MEB. (2018c). Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 1, 2 ve 3. Sınıflar). 4 Mayıs 2019 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/2018122171428547HAYAT%20B%C4%B0LG%C4%B0S%C4%B0%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI.pdf, adresinden edinilmiştir.
- Nalçacı, A. (2006). İlköğretim 6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler programındaki coğrafya konularının genel amaçlarının gerçekleşme düzeyine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri. Doğu Coğrafya Dergisi, (18), 245-262.
- Öner, G., & Öner, D. (2017). Sosyal Bilgiler eğitiminde coğrafya konuları üzerine yapılmış lisansüstü tezlere yönelik bir analiz ve bibliyografya çalışması. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 34 (2)., 13-34.
- Örs, H. (2007). İlköğretim okullarında 6. sınıf sosyal bilgiler dersi coğrafya konularının program yönünden incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın). 25 Eylül 2018 tarihinde https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
- Özgen, N. (2016). Nitel araştırmada verilerin toplanması ve analizi. Özgen, N. (Ed.), Beşerî Coğrafyada Araştırma Yöntemleri ve Teknikleri içinde (s. 158-196). Ankara: Pegem Akademi.
- Sönmez, V. (1998). Hayat Bilgisi Öğretimi ve Öğretmen Kılavuzu. Ankara: Anı Yayınları.
- Sönmez, V., & Alacapınar, F. G., F. (2016). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
- Sözen, E. (2018). 2005 ve 2018 Coğrafya dersi öğretim programlarında (CDOP) yapılan değişikliklerin karşılaştırılması. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(26), 199-216.
- Sözen, E., & Ada, S. (2018). 4. Sınıf sosyal bilgiler ders kitabının bazı coğrafya içerikleri açısından değerlendirilmesi. ISCESS 2018 Antalya, Tam metin bildiriler kitabı içinde (s. 1-8). Antalya.
- Şahin, K. (2003). İlk ve ortaöğretimde coğrafya müfredat programlarının geliştirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 11(1), 81-92.
- Taş, H. (2005). Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze ilköğretim 2. kademe ve liselerde coğrafya dersi ve müfredatının değişimi. Doğu Coğrafya Dergisi (14), 311-330.
- Topsakal, S. (2006). Fen Öğretimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
- Türk, İ. (2007). Osmanlı Devleri ilköğretim okulları coğrafya müfredat programları - coğrafya öğretim usulleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 201-212.
- Ulutaş, S., & Erman, M. (2011). Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze Türkiye’de uygulanmış olan ilkokul, ortaokul ve ilköğretim okulları öğretim programlarında ölçme ve değerlendirme. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 2(1), 148-154.
- Ünal, Ç., & Ilgaz, S. (2010). I. Kademe ilköğretim sosyal bilgiler ders kitaplarındaki coğrafya konularının öğrencilerin soru sorma ve eleştiri yapma becerilerine olan katkısı (Erzurum il merkezi örneği). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (6)2, 129-139.
- Ünlü, M. (2001). İlköğretim okullarında coğrafya eğitimi ve öğretimi. Marmara Coğrafya Dergisi (4), 31-48.
- Ünlü, M. (2011). Coğrafya derslerinde coğrafi becerilerin gerçekleşme düzeyi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 2155-2172.
- Ünlü, M. (2014). Coğrafya Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
- Yeke, C. (2013). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde verilen coğrafi bilgilerin yeterliliği ve bunun ortaöğretim coğrafya derslerine etkisi. 20 Ağustos 2018 tarihinde https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
Year 2020,
Issue: 41, 1 - 12, 22.01.2020
References
- Acar, S., & Yavan, N. (2012). Türkiye’de coğrafyanın yansımaları. Coğrafi Bilimler Dergisi (CBD), 10 (1), 1-8.
- Akdoğan, E. M. (2017). Köy enstitülerinde coğrafya öğretimi. Tarih Okulu Dergisi, 235-273.
- Aksoy, B. (2003). İlköğretim sosyal bilgiler programında yer alan coğrafya konularının öğretim ilkeleri açısından değerlendirilmesi. C. Şahin (Ed.) Konu alanı ders kitabı inceleme kılavuzu: sosyal bilgiler içinde (s. 227-241). Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
- Alkış, S. (2005). İlköğretim birinci kademe sosyal bilgiler ders kitaplarının coğrafi kavramlar açısından incelenmesi. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi (28-30 Eylül 2005), Kongre Kitabı Cilt 2,, (s. 976-979). Denizli.
- Aslan, M. (1999, 07 02). Cumhuriyet dönemi ilköğretim programları ve belli baslı özellikleri. Milli Eğitim Dergisi, 144. 07 02, 2018 tarihinde https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/146/aslan.htm adresinden alındı
- Atasoy. (2004). Fen Öğrenimi ve Öğretimi. Ankara: Asil Yayın.
- Aydın, F., & Güngördü, E. (2015). Coğrafya Öğretiminde Özel Öğretim Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
- Berber, N., & Güzel, H. (2017). Finlandiya, Hong Kong, Kore, Singapur ve Türkiye fen öğretim programlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. The Journal Of Academic Social Science Studies, (63), 15-37.
- Bilim, C. Y. (1998). Türkiye’de Çağdaş Eğitim Tarihi (1734-1876). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
- Cicioğlu, H. (1985). Türkiye Cumhuriyetinde İlk ve Ortaöğretimin Tarihsel Gelişimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
- Çelenk, S., Tertemiz, N., & Kalaycı, N. (2000). İlköğretim Programları ve Gelişmeler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- Çelikkaya, T. (2012). İlköğretim I. kademe sosyal bilgiler dersi coğrafya konularının öğretimi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum). 8. 5. 2018 tarihinde https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden alındı
- Çepni, S., & Çil, E. (2009). Fen ve Teknoloji Programı, İlköğretim 1. ve 2. Kademe Öğretmen El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
- Doğanay, A. (2008). Çağdaş sosyal bilgiler anlayışı ışığında yeni sosyal bilgiler programının değerlendirilmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (17) 2, 77-96.
- Garipağaoğlu, N. (2001). Gezi -gözlem metodunun coğrafya eğitimi ve öğretimindeki yeri. Marmara Coğrafya Dergisi, (3)2, 13-30.
- Gelen, İ., & Beyazıt, N. (2007). Eski ve yeni ilköğretim programları ile ilgili çeşitli görüşlerin karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim, 51, 457-476.
- Gökçe, N., & Öztürk, F. (2013). İlköğretim öğrencilerinin coğrafya biliminin konularına ilişkin algılar. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13 (25), 92 – 118.
- Gürkan, T., & Gökçe, E. (1999). Türkiye’de ve Çeşitli Ülkelerde İlköğretim. Ankara: Siyasal Kitapevi.
- Kızılçaoğlu, A., & Taş, H. (2007). Kızılçaİlköğretim ikinci kademede coğrafya eğitimi ve öğretimi: öğrenme alanları ve kazanım boyutu. Marmara Coğrafya Dergisi, (16), 92-108.
- Küçük, O. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Bursa: Ekin Yayınları.
- Maden , S., Durukan, E., & Akbaş, E. (2011). İlköğretim öğretmenlerinin öğrenci merkezli öğretime yönelik algıları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 255-269.
- MEB. (2017). Şehrimiz Dersi Öğretim Programı (Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). 28 Ağustos 2018 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20171117154450763- Şehrimiz...%20Dersi%20Öğretim%20Programı.pdf, adresinden edinilmiştir.
- MEB. (2018a). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul Ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). 28 Ağustos 2018 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf, adresinden edinilmiştir.
- MEB. (2018b). Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). 5 Ağustos 2018 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812312311937-FEN%20BİLİMLERİ%20ÖĞRETİM%20PROGRAMI2018.pdf adresinden edinilmiştir.
- MEB. (2018c). Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 1, 2 ve 3. Sınıflar). 4 Mayıs 2019 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/2018122171428547HAYAT%20B%C4%B0LG%C4%B0S%C4%B0%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI.pdf, adresinden edinilmiştir.
- Nalçacı, A. (2006). İlköğretim 6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler programındaki coğrafya konularının genel amaçlarının gerçekleşme düzeyine ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri. Doğu Coğrafya Dergisi, (18), 245-262.
- Öner, G., & Öner, D. (2017). Sosyal Bilgiler eğitiminde coğrafya konuları üzerine yapılmış lisansüstü tezlere yönelik bir analiz ve bibliyografya çalışması. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 34 (2)., 13-34.
- Örs, H. (2007). İlköğretim okullarında 6. sınıf sosyal bilgiler dersi coğrafya konularının program yönünden incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın). 25 Eylül 2018 tarihinde https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
- Özgen, N. (2016). Nitel araştırmada verilerin toplanması ve analizi. Özgen, N. (Ed.), Beşerî Coğrafyada Araştırma Yöntemleri ve Teknikleri içinde (s. 158-196). Ankara: Pegem Akademi.
- Sönmez, V. (1998). Hayat Bilgisi Öğretimi ve Öğretmen Kılavuzu. Ankara: Anı Yayınları.
- Sönmez, V., & Alacapınar, F. G., F. (2016). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
- Sözen, E. (2018). 2005 ve 2018 Coğrafya dersi öğretim programlarında (CDOP) yapılan değişikliklerin karşılaştırılması. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(26), 199-216.
- Sözen, E., & Ada, S. (2018). 4. Sınıf sosyal bilgiler ders kitabının bazı coğrafya içerikleri açısından değerlendirilmesi. ISCESS 2018 Antalya, Tam metin bildiriler kitabı içinde (s. 1-8). Antalya.
- Şahin, K. (2003). İlk ve ortaöğretimde coğrafya müfredat programlarının geliştirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 11(1), 81-92.
- Taş, H. (2005). Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze ilköğretim 2. kademe ve liselerde coğrafya dersi ve müfredatının değişimi. Doğu Coğrafya Dergisi (14), 311-330.
- Topsakal, S. (2006). Fen Öğretimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
- Türk, İ. (2007). Osmanlı Devleri ilköğretim okulları coğrafya müfredat programları - coğrafya öğretim usulleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 201-212.
- Ulutaş, S., & Erman, M. (2011). Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze Türkiye’de uygulanmış olan ilkokul, ortaokul ve ilköğretim okulları öğretim programlarında ölçme ve değerlendirme. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 2(1), 148-154.
- Ünal, Ç., & Ilgaz, S. (2010). I. Kademe ilköğretim sosyal bilgiler ders kitaplarındaki coğrafya konularının öğrencilerin soru sorma ve eleştiri yapma becerilerine olan katkısı (Erzurum il merkezi örneği). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (6)2, 129-139.
- Ünlü, M. (2001). İlköğretim okullarında coğrafya eğitimi ve öğretimi. Marmara Coğrafya Dergisi (4), 31-48.
- Ünlü, M. (2011). Coğrafya derslerinde coğrafi becerilerin gerçekleşme düzeyi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 2155-2172.
- Ünlü, M. (2014). Coğrafya Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
- Yeke, C. (2013). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde verilen coğrafi bilgilerin yeterliliği ve bunun ortaöğretim coğrafya derslerine etkisi. 20 Ağustos 2018 tarihinde https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
There are 43 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Human Geography |
| Journal Section | RESEARCH ARTICLE |
| Authors | |
| Publication Date | January 22, 2020 |
| Published in Issue | Year 2020 Issue: 41 |