Research Article
BibTex RIS Cite

An investigation into the psychological capital and organizational stress sources of teachers in terms of some variables

Year 2021, Volume: 35 Issue: 1, 111 - 136, 31.03.2021

Abstract

The purpose of this study was to investigate teachers’ levels of psychological capital and their organizational stress sources and analyze these in terms of some variables. This study used a descriptive survey model. The sample of the study consisted of 364 teachers. “The Psychological Capital Scale” and “The Organizational Stress Sources Scale” were used in the study. Frequency, percentage distribution, arithmetic mean, standard deviation, t-test and one-way analysis of variance (ANOVA) were used in the analysis. As a result of the study, it was found that the teachers’ hope, self-efficacy, job-specific stress and stress from career development were on the highest levels, and their psychological resilience, optimism, organizational structure and experiences of climate-related stress were on the lowest levels. When the teachers' organizational stress source levels were examined, it was found that the female teachers had higher stress from relationships at work and stress from organizational role than the male teachers, whereas the teachers with a seniority of 20 years or more were found to have higher career-related stress, job-specific stress source levels than the teachers with a seniority of 0-5 years. It was found that the perceptions of the branch teachers’ job-specific stress and organizational stress were higher than those of the form teachers. The male teachers had higher self-efficacy levels than the female teachers. It was found that the perceptions of the teachers with a seniority of 20 years or more on psychological capital and self-efficacy were higher than the teachers with a seniority of 0-5 years. The teachers with seniority levels of 0-5 years seniority teachers had higher optimism and hope perceptions than the teachers with a seniority of 20 years or more. According to the school type variable, the teachers working at religious secondary schools had higher self-efficacy and psychological resilience perceptions than the primary school teachers. The teachers working in a democratic environment had higher perceptions of psychological capital, optimism, hope and self-efficacy than the teachers working in an uninterested environment. Suggestions were made to reduce the stress sources experienced by teachers and improve their psychological capital levels.

References

  • Abbas, M., Raja, U., Darr, W., & Bouckenooghe, D. (2014). Combined effects of perceived politics and psychological capital on job satisfaction, turnover intentions, and performance. Journal of Management, 40(7), 1813-1830.
  • Altınkurt, Y., Anasız, B. T., & Ekinci, C. E. (2016). Öğretmenlerin yapısal ve psikolojik güçlendirilmeleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 41(187), 79-96.
  • Altınkurt, Y., Ertürk, A., & Yılmaz, İ. (2015). Öğretmenlerin psikolojik sermayeleri ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Journal of Teacher Education and Educators, 4(2), 166-187.
  • Altınok, V. (2009). İş stresinin ortaöğretim öğretmenleri üzerindeki etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2), 513-532.
  • Anık, S. (2018). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları ile problem çözme becerilerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Arıcan, K. (2011). Örgütsel stres kaynakları: Kavramsal bir çözümleme. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 2(4), 55-76.
  • Arıcı, N. (2020). Ortaokul öğretmenlerinin örgütsel stres kaynakları ile iş doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Pamukkkale ilçe örneği) [Yayımlanmamış tezsiz yüksek lisans projesi]. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Arslan, S. (2018). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları ile iş-aile zenginleşmesi arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Aslan, İ. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Avey, J. B., Luthans, F., & Jensen, S. M. (2009). Psychological capital: A positive resource for combating employee stress and turnover. Human Resource Management, 48(5), 677-693.
  • Avey, J. B., Luthans, F., Smith, R. M., & Palmer, N. F. (2010). Impact of positive psychology capital on employee well-being over time. Journal of Occupational Health Psychology, 15(1), 17-28.
  • Bahadır, E. (2018). Öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeyleri ile okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Balcı, A. (2000). İş stresi. Nobel Yayın Dağıtım.
  • Baltaş, A., & Baltaş, Z. (1998). Stres ve başa çıkma yolları. Remzi Kitabevi.
  • Başol, G., & Altay, M. (2009). Eğitim yöneticisi ve öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 15(59), 191-216.
  • Bayram, S. (2006). Örgütsel stres faktörleri ve rehber öğretmenler üzerinde bir uygulama [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Bergheim, K., Eid, J., Hystad, S. W., Nielsen, M. B., Mearns, K., Larsson, G., & Luthans, B. (2013). The role of psychological capital in perception of safety climate among air traffic controllers. Journal of Leadership and Organizational Studies, 20(2), 232-241.
  • Bingöl, D., & Naktiyok, A. (2001). Yönetici akademisyenlerin temel stres kaynakları ve stresle mücadele teknikleri. 9. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildirileri İstanbul, 24-26 Mayıs.
  • Bozeyikli, H., Avcı, A., & Navruz, B. (2017). Öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkinin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi. Turkısh Studies, 12(6), 103-122.
  • Bursalıoğlu, Z. (1999). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Pegem Yayınları.
  • Büyükgöze, H., & Kavak, Y. (2017). Algılanan örgütsel destek ve pozitif psikolojik sermaye ilişkisi: Lise öğretmenleri örnekleminde bir inceleme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23(1), 1-32.
  • Cole, K., Daly, A., & Mak, A. (2009). Good for the soul: The relationship between work, well-being and psychological capital. The Journal of Socio-Economics, 38(3), 464-474.
  • Çakmak, M. S., & Arabacı, İ. B. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algılarının iş doyumları ve örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 890-909.
  • Çalışkan, A., & Pekkan, N. Ü. (2017). Psikolojik sermayenin işe yabancılaşmaya etkisinde örgütsel desteğin aracılık rolü. İş ve İnsan Dergisi, 4(1), 17-33.
  • Çetin, F., & Basım, H. N. (2012). Örgütsel psikolojik sermaye: Bir ölçek uyarlama çalışması. Amme İdaresi Dergisi, 45(1), 121-137.
  • Çetinkaya, M. Y. (2020). Eğitim örgütlerinde örgütsel psikolojik sermaye ile örgütsel stres yönetimi arasındaki ilişki [Yayımlanmamış doktora tezi]. Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Dabrowski, C. E. (1992). Levels of stress and burnout in high school teachers.
  • Demir, E. (2019). Öğretmenlerin iş yaşam kalitesi ile pozitif psikolojik sermaye düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Erdem, A. R., & Ulusoy, H. (2017). Ortaöğretim öğretmenlerinde örgütsel stres: Huzursuzluk. EYFOR 8 Uluslararası Eğitim Yönetimi Forumu, 19-21 Ekim 2017.
  • Eriş, Y. C. (2018). Örgütsel stres ve örgütsel stresle başa çıkma yöntemleri: İstanbul’da bir perakende mağazası ve şubelerinde araştırma [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Erken, B. (2006). Özel ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin iş tatmini ve iş streslerinin karşılaştırılması [Yüksek lisans projesi]. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Erkmen, T., & Esen, E. (2012). Psikolojik sermaye konusunda 2003-2011 yıllarında yapılan çalışmaların kategorik olarak incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 89-103.
  • Erkmen, T., & Esen, E. (2015). Bilişim sektöründe çalışanların psikolojik sermaye düzeylerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 55-72.
  • Griffith, J., Steptoe, A., & Cropley, M. (1999). An investigation of coping strategies associated with job stress in teachers. British Journal of Educational Psychology, 69(4), 517-531.
  • Gülay, S. S. (2019). Ortaöğretim öğretmenlerin kayırmacılık algıları ile psikolojik sermaye düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (50), 167-197.
  • Gülbeyaz, O. (2006). Yatılı ilköğretim bölge okulları ve pansiyonlu ilköğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin örgütsel stres kaynakları (Kayseri ili örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Güler, B. K., & Sarıipek, D. B. (2014). Psikolojik sermayenin çalışma hayatındaki etkileri. Kocaeli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 174, 26-31.
  • Harlow, P. (2008). Stress, coping, job satisfaction, and experience in teacher [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mount Saint Vincent University, Canada.
  • İşçimen, E. T. (2019). Öğretmenlerin psikolojik sermayeleri ile sinik davranışları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Jensen, S. M., & Luthans, F. (2002). Hope: A new positive strength for human resource development. Human Resource Development Review, 1(1), 260-322.
  • Kabasin, O. (2019). Öğretmenlerin psikolojik sermaye ile örgütsel vatandaşlık davranışı algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Kahn, R. L., & Byosiere P. (1995). The organization behavior reader. Prentice Hall Inc.
  • Kahraman, S., & İşözen, H. (2019). Devlet ve özel ortaöğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin psikolojik sermayeleri ile örgütsel sinizm düzeyleri arasındaki ilişkinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Karadavut, Y. (2005). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel stres kaynakları, stres belirtileri ve stresle başa çıkma yolları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Kaya, C. (2019). An investigation of teachers’ stress sources & stress coping styles [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uludag Unıversity Institute of Educational Sciences.
  • Kelekçi, H. (2015). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayeleri ile yeterlik inançları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Keleş, H. N. (2011). Pozitif psikolojik sermaye: Tanımı, bileşenleri ve örgüt yönetimine etkileri. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 343-350.
  • Kılıç, E. (2019). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algılarının bazı iş tutumları (iş performansı, iş tatmini, örgütsel bağlılık) üzerine etkilerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Kurt, N., & Demirbolat, A. O. (2018). Investigation of the relationship between psychological capital perception, psychological well-being and job satisfaction of teachers. Journal of Education and Learning, 8(1), 87-99.
  • Kyriacou, C., & Sutclife, J. (1978). Teacher stress: Prevalence, sources, and symptoms. British Journal of Educational Psychology, 48(2), 159-167.
  • Larson, M., & Luthans F. (2006). Potential added value of psychological capital in predicting work attitudes. Journal of Leadership and Organizational Studies, 13(1), 45-67.
  • Laschinger, H. K. S., & Fida, R. (2014). New nurses burnout and workplace well-being: The influence of authentic leadership and psychological capital. Burnout Research, 1(1), 19-28.
  • Litt, M. D., & Turk, D. C. (1985). Sources of stress and dissatisfaction in experienced high school teachers. The Journal of Educational Research, 78(3), 178-185.
  • Luthans, F. (2002). Positive organizational behavior: Developing and managing psychological strengths. Academy of Management Executive. 16(1), 57-72.
  • Luthans, F., & Youssef, C. M. (2004). Human, social, and now positive psychological capital management: Investing in people for competitive advantage. Organizational Dynamics, 33(2), 143-160.
  • Luthans, F., & Youssef-Morgan, C. M. (2017). Psychological capital: An evidence-based positive approach. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 4, 339-366.
  • Luthans, F., Avey, J. B., Avolio, B. J., & Peterson, S. (2010). The development and resulting performance impact of positive psychological capital. Human Resource Development Quarterly, 21(1), 41-66.
  • Luthans, F., Vogelgesang, G. R., & Lester, P. B. (2006). Developing the psychological capital of resiliency. Human Resource Development Review, 5(1), 25-44.
  • Luthans, F., Youssef, C. M., & Avolio, B. J. (2007). Psychological capital: Developing the human competitive edge. Oxford University Press.
  • Mantı, M. (2020). Akademisyenlerde örgütsel stres ve örgütsel sessizlik davranışları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American Psychologist, 56(3), 227-239.
  • Norman, S. M., Avey, J. B., Nimnicht, J. L., & Graber P. N. (2010). The interactive effects of psychological capital and organizational identity on employee organizational citizenship and deviance behaviors. Journal of Leadership & Organizational Studies, 17(4), 380-391.
  • Ocak, M., & Güler, M. (2017). Psikolojik sermayenin tükenmişlik üzerine etkisi: Görgül bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 49, 117-134.
  • Ocak, M., Güler, M., & Basım, H. N. (2016). Psikolojik sermayenin örgütsel bağlılık ve iş tatmini tutumlari üzerine etkisi: Bosnalı öğretmenler üzerine bir araştırma. Çankırı Karatekin University Journal of The Faculty of Economcs et Admimistrative Sciences, 6(1), 113-130.
  • Özbaş, F. (2019). Öğretmenlerin örgütsel stres kaynakları ve stres belirtileri ile iş doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Özdayı, N. (1990). Resmi ve özel liselerde çalışan öğretmenlerin iş tatmini ve iş streslerinin karşılaştırmalı analizi [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Özler, N. D., & Yıldırım, H. (2015). Örgütsel güven ile psikolojik sermaye arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 5(1), 163-188.
  • Özutku, H. (2019). Psikolojik sermayenin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisine yönelik bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 70-81.
  • Parthi, K., & Gupta, R. (2016). A study of psychological capital, job satisfaction and organizational climate in telecom sector: A gender perspective. Diviner, a research journal of Humanities and Social Sciences, 13(1), 18-27.
  • Pastore, D. L. (1993). Job satisfaction and female college coaches. Physical Educator, 50(1), 216-221.
  • Payne, M. A., & Furnham, A. (1987). Dimensions of occupational stress in West Indian secondary school teachers. British journal of educational psychology, 57(2), 141-150.
  • Peterson, C. (2000). Tie future of optimism. American Psychologist, 55(2), 44-55.
  • Pullis, M. (1992). An analysis of the occupational stress of teachers of the behaviorally disordered: Sources, effects, and strategies for coping. Behavioral Disorders, 17(3), 191-201.
  • Renz, P. J. (1992). The impact of job-related stress as perceived by superintends in the State of Indiana. Dissertation Abstract International
  • Roche, M., Haar, J. M., & Luthans, F. (2014). The role of mindfulness and psychological capital on the well-being of leaders. Journal of Occupational Health Psychology, 19(4), 476-489.
  • Sarıcı, D. (2015). Öğretmenlerin iş doyumları ile pozitif psikolojik sermaye düzeylerine yönelik görüşleri (İzmir-Foça ilçesi örneği). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Scheier, M. F., Carver, C. S., & Bridges, M. W. (2001). Optimism, pessimism, and psychological well-being. Optimism and Pessimism: Implications for Theory, Research, and Practice, 1, 189-216.
  • Stajkovic, A. D., & Luthans, F. (1998). Self-efficacy and work related performance: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 124, 240-261.
  • Sünkür, M. (2014). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin olumlu psikolojik sermaye algılarının iş doyumları ve örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Şahin, Z. (2014). Kriz yönetimi ve psikolojik sermaye arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş. Ekinoks Yayınları.
  • Tayeh, R. (2013). Teachers stress in public high schools in Kuwait [Yayımlanmamış doktora tezi]. The University of Nebraska, Lincoln.
  • Töremen, F., & Demir, S. (2016). Sahip oldukları psikolojik sermayenin öğretmenlerin işten ayrılma niyetleri üzerindeki etkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(34), 166-179.
  • Tösten, R., & Özgan, H. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayelerine ilişkin algılarının incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 867-889.
  • Tösten, R., Avcı, Y. E., & Yıldırım, İ. (2018). Pozitif psikolojik sermaye ile örgütsel bağlılık ilişkisi: Eğitim kurumlarında bir çalışma. Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(3), 21-29.
  • Tural, N. (1994). Beden eğitimi öğretmenlerinin stres kaynakları, stres tepkileri ve stresle baş etme yolları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Uygungil, S., & İşcan, Ö. F. (2018). Pozitif psikolojik sermaye, örgütsel bağlılık ve örgütsel sinizm arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Journal of Suleyman Demirel University Institute of Social Sciences, 31(1), 435-453.
  • Üstüner, M., Demirtaş, H., Cömert, M., & Özer, N. (2009). Ortaöğretim öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(17), 1-16.
  • Üzüm, H., Yalçın, H. B., Özen, G., & Yüktaşır, B. (2014). Akademik yaşam ve örgütsel stresin kaynakları. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 19(1-4), 23-35.
  • Wang, J. H., Chen, Y. T., & Hsuo, M. H. (2014). A case study on psychological capital and teaching effectiveness in elementary schools. IACSIT International Journal of Engineering and Technology, 6(4), 331-337.
  • Woolley, L. A. C., & Levy, L. (2011). Authentic leadership and follower development: Psychological capital, positive work climate, and gender. Journal of Leadership & Organizational Studies, 18(4), 438-448.
  • Wright, T. A. (2003). Positive organizational behavior. An idea whose time has truly come. Journal of Organizational Behavior, 24, 437-442.
  • Yılmaz, Z., & Murat, M. (2008). İlköğretim okul yöneticilerinin iş doyumları ile örgütsel stres kaynakları arasındaki ilişki. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 203-222.

Öğretmenlerin psikolojik sermaye ve örgütsel stres kaynaklarının bazı değişkenlere göre incelenmesi

Year 2021, Volume: 35 Issue: 1, 111 - 136, 31.03.2021

Abstract

Çalışmanın amacı, öğretmenlerin psikolojik sermaye ve örgütsel stres kaynak düzeylerini saptamak ve bazı değişkenlere göre incelemektir. Araştırma betimsel tarama modelindedir. Araştırmanın örneklem grubunu 364 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada “Psikolojik Sermeye Ölçeği” ve “Örgütsel Stres Kaynakları Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde, frekans ve yüzde dağılımı, aritmetik ortalama ve standart sapma, t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) testinden yararlanılmıştır. Elde edilen bulgular sonucunda öğretmenlerin en fazla umut, öz-yeterlik, işe özgü stres ve kariyer gelişiminden kaynaklı stres; en az psikolojik dayanıklılık, iyimserlik, örgütsel yapı ve iklimden kaynaklı stres yaşadıkları bulunmuştur. Öğretmenlerin örgütsel stres kaynak düzeyleri incelendiğinde, kadın öğretmenler erkek öğretmenlere göre işteki ilişkilerden kaynaklanan stres ve örgütsel rolden kaynaklanan stres; kıdem yılı 20 yıl ve üzeri olan öğretmenlerin kariyer yaşamından kaynaklı stres, işe özgü stres kaynak düzeyleri kıdem yılı 0-5 yıl olan öğretmenlere göre daha yüksek bulunmuştur. Branş öğretmenlerinin işe özgü stres ve örgütsel stres algılarının sınıf öğretmenlerine göre daha yüksek olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Erkek öğretmenlerin öz-yeterlik düzeyleri kadın öğretmenlere göre daha olumludur. 20 yıl ve üzeri kıdemdeki öğretmenlerin psikolojik sermaye ve öz-yeterliğe ilişkin algıları 0-5 yıl mesleki kıdemdeki öğretmenlere göre; 0-5 yıl kıdemdeki öğretmenlerin umut ve iyimserlik algıları 20 yıl ve üzeri kıdemdeki öğretmenlere göre daha yüksek bulunmuştur. Okul türü değişkenine göre imam hatip ortaokulunda görev yapan öğretmenlerin öz-yeterlik ve psikolojik dayanıklık algıları, ilkokul öğretmenlerine göre daha olumludur. Demokratik ortamda çalışan öğretmenlerin psikolojik sermaye, iyimserlik, umut ve öz-yeterlik algıları, ilgisiz ortamda çalışan öğretmenlere göre daha yüksektir. Öğretmenlerin yaşadığı stres kaynaklarının azaltılıp, psikolojik sermaye düzeylerinin iyileştirilmesine yönelik öneriler sunulmuştur.

References

  • Abbas, M., Raja, U., Darr, W., & Bouckenooghe, D. (2014). Combined effects of perceived politics and psychological capital on job satisfaction, turnover intentions, and performance. Journal of Management, 40(7), 1813-1830.
  • Altınkurt, Y., Anasız, B. T., & Ekinci, C. E. (2016). Öğretmenlerin yapısal ve psikolojik güçlendirilmeleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 41(187), 79-96.
  • Altınkurt, Y., Ertürk, A., & Yılmaz, İ. (2015). Öğretmenlerin psikolojik sermayeleri ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Journal of Teacher Education and Educators, 4(2), 166-187.
  • Altınok, V. (2009). İş stresinin ortaöğretim öğretmenleri üzerindeki etkisi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2), 513-532.
  • Anık, S. (2018). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları ile problem çözme becerilerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Arıcan, K. (2011). Örgütsel stres kaynakları: Kavramsal bir çözümleme. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 2(4), 55-76.
  • Arıcı, N. (2020). Ortaokul öğretmenlerinin örgütsel stres kaynakları ile iş doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Pamukkkale ilçe örneği) [Yayımlanmamış tezsiz yüksek lisans projesi]. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Arslan, S. (2018). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları ile iş-aile zenginleşmesi arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Aslan, İ. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algıları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Avey, J. B., Luthans, F., & Jensen, S. M. (2009). Psychological capital: A positive resource for combating employee stress and turnover. Human Resource Management, 48(5), 677-693.
  • Avey, J. B., Luthans, F., Smith, R. M., & Palmer, N. F. (2010). Impact of positive psychology capital on employee well-being over time. Journal of Occupational Health Psychology, 15(1), 17-28.
  • Bahadır, E. (2018). Öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeyleri ile okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Balcı, A. (2000). İş stresi. Nobel Yayın Dağıtım.
  • Baltaş, A., & Baltaş, Z. (1998). Stres ve başa çıkma yolları. Remzi Kitabevi.
  • Başol, G., & Altay, M. (2009). Eğitim yöneticisi ve öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 15(59), 191-216.
  • Bayram, S. (2006). Örgütsel stres faktörleri ve rehber öğretmenler üzerinde bir uygulama [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Bergheim, K., Eid, J., Hystad, S. W., Nielsen, M. B., Mearns, K., Larsson, G., & Luthans, B. (2013). The role of psychological capital in perception of safety climate among air traffic controllers. Journal of Leadership and Organizational Studies, 20(2), 232-241.
  • Bingöl, D., & Naktiyok, A. (2001). Yönetici akademisyenlerin temel stres kaynakları ve stresle mücadele teknikleri. 9. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildirileri İstanbul, 24-26 Mayıs.
  • Bozeyikli, H., Avcı, A., & Navruz, B. (2017). Öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkinin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi. Turkısh Studies, 12(6), 103-122.
  • Bursalıoğlu, Z. (1999). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Pegem Yayınları.
  • Büyükgöze, H., & Kavak, Y. (2017). Algılanan örgütsel destek ve pozitif psikolojik sermaye ilişkisi: Lise öğretmenleri örnekleminde bir inceleme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23(1), 1-32.
  • Cole, K., Daly, A., & Mak, A. (2009). Good for the soul: The relationship between work, well-being and psychological capital. The Journal of Socio-Economics, 38(3), 464-474.
  • Çakmak, M. S., & Arabacı, İ. B. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algılarının iş doyumları ve örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 890-909.
  • Çalışkan, A., & Pekkan, N. Ü. (2017). Psikolojik sermayenin işe yabancılaşmaya etkisinde örgütsel desteğin aracılık rolü. İş ve İnsan Dergisi, 4(1), 17-33.
  • Çetin, F., & Basım, H. N. (2012). Örgütsel psikolojik sermaye: Bir ölçek uyarlama çalışması. Amme İdaresi Dergisi, 45(1), 121-137.
  • Çetinkaya, M. Y. (2020). Eğitim örgütlerinde örgütsel psikolojik sermaye ile örgütsel stres yönetimi arasındaki ilişki [Yayımlanmamış doktora tezi]. Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Dabrowski, C. E. (1992). Levels of stress and burnout in high school teachers.
  • Demir, E. (2019). Öğretmenlerin iş yaşam kalitesi ile pozitif psikolojik sermaye düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Erdem, A. R., & Ulusoy, H. (2017). Ortaöğretim öğretmenlerinde örgütsel stres: Huzursuzluk. EYFOR 8 Uluslararası Eğitim Yönetimi Forumu, 19-21 Ekim 2017.
  • Eriş, Y. C. (2018). Örgütsel stres ve örgütsel stresle başa çıkma yöntemleri: İstanbul’da bir perakende mağazası ve şubelerinde araştırma [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Erken, B. (2006). Özel ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin iş tatmini ve iş streslerinin karşılaştırılması [Yüksek lisans projesi]. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Erkmen, T., & Esen, E. (2012). Psikolojik sermaye konusunda 2003-2011 yıllarında yapılan çalışmaların kategorik olarak incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 89-103.
  • Erkmen, T., & Esen, E. (2015). Bilişim sektöründe çalışanların psikolojik sermaye düzeylerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 55-72.
  • Griffith, J., Steptoe, A., & Cropley, M. (1999). An investigation of coping strategies associated with job stress in teachers. British Journal of Educational Psychology, 69(4), 517-531.
  • Gülay, S. S. (2019). Ortaöğretim öğretmenlerin kayırmacılık algıları ile psikolojik sermaye düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (50), 167-197.
  • Gülbeyaz, O. (2006). Yatılı ilköğretim bölge okulları ve pansiyonlu ilköğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin örgütsel stres kaynakları (Kayseri ili örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Güler, B. K., & Sarıipek, D. B. (2014). Psikolojik sermayenin çalışma hayatındaki etkileri. Kocaeli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 174, 26-31.
  • Harlow, P. (2008). Stress, coping, job satisfaction, and experience in teacher [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mount Saint Vincent University, Canada.
  • İşçimen, E. T. (2019). Öğretmenlerin psikolojik sermayeleri ile sinik davranışları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Jensen, S. M., & Luthans, F. (2002). Hope: A new positive strength for human resource development. Human Resource Development Review, 1(1), 260-322.
  • Kabasin, O. (2019). Öğretmenlerin psikolojik sermaye ile örgütsel vatandaşlık davranışı algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Kahn, R. L., & Byosiere P. (1995). The organization behavior reader. Prentice Hall Inc.
  • Kahraman, S., & İşözen, H. (2019). Devlet ve özel ortaöğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin psikolojik sermayeleri ile örgütsel sinizm düzeyleri arasındaki ilişkinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Karadavut, Y. (2005). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel stres kaynakları, stres belirtileri ve stresle başa çıkma yolları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Kaya, C. (2019). An investigation of teachers’ stress sources & stress coping styles [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uludag Unıversity Institute of Educational Sciences.
  • Kelekçi, H. (2015). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayeleri ile yeterlik inançları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Keleş, H. N. (2011). Pozitif psikolojik sermaye: Tanımı, bileşenleri ve örgüt yönetimine etkileri. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 343-350.
  • Kılıç, E. (2019). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye algılarının bazı iş tutumları (iş performansı, iş tatmini, örgütsel bağlılık) üzerine etkilerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Kurt, N., & Demirbolat, A. O. (2018). Investigation of the relationship between psychological capital perception, psychological well-being and job satisfaction of teachers. Journal of Education and Learning, 8(1), 87-99.
  • Kyriacou, C., & Sutclife, J. (1978). Teacher stress: Prevalence, sources, and symptoms. British Journal of Educational Psychology, 48(2), 159-167.
  • Larson, M., & Luthans F. (2006). Potential added value of psychological capital in predicting work attitudes. Journal of Leadership and Organizational Studies, 13(1), 45-67.
  • Laschinger, H. K. S., & Fida, R. (2014). New nurses burnout and workplace well-being: The influence of authentic leadership and psychological capital. Burnout Research, 1(1), 19-28.
  • Litt, M. D., & Turk, D. C. (1985). Sources of stress and dissatisfaction in experienced high school teachers. The Journal of Educational Research, 78(3), 178-185.
  • Luthans, F. (2002). Positive organizational behavior: Developing and managing psychological strengths. Academy of Management Executive. 16(1), 57-72.
  • Luthans, F., & Youssef, C. M. (2004). Human, social, and now positive psychological capital management: Investing in people for competitive advantage. Organizational Dynamics, 33(2), 143-160.
  • Luthans, F., & Youssef-Morgan, C. M. (2017). Psychological capital: An evidence-based positive approach. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 4, 339-366.
  • Luthans, F., Avey, J. B., Avolio, B. J., & Peterson, S. (2010). The development and resulting performance impact of positive psychological capital. Human Resource Development Quarterly, 21(1), 41-66.
  • Luthans, F., Vogelgesang, G. R., & Lester, P. B. (2006). Developing the psychological capital of resiliency. Human Resource Development Review, 5(1), 25-44.
  • Luthans, F., Youssef, C. M., & Avolio, B. J. (2007). Psychological capital: Developing the human competitive edge. Oxford University Press.
  • Mantı, M. (2020). Akademisyenlerde örgütsel stres ve örgütsel sessizlik davranışları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American Psychologist, 56(3), 227-239.
  • Norman, S. M., Avey, J. B., Nimnicht, J. L., & Graber P. N. (2010). The interactive effects of psychological capital and organizational identity on employee organizational citizenship and deviance behaviors. Journal of Leadership & Organizational Studies, 17(4), 380-391.
  • Ocak, M., & Güler, M. (2017). Psikolojik sermayenin tükenmişlik üzerine etkisi: Görgül bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 49, 117-134.
  • Ocak, M., Güler, M., & Basım, H. N. (2016). Psikolojik sermayenin örgütsel bağlılık ve iş tatmini tutumlari üzerine etkisi: Bosnalı öğretmenler üzerine bir araştırma. Çankırı Karatekin University Journal of The Faculty of Economcs et Admimistrative Sciences, 6(1), 113-130.
  • Özbaş, F. (2019). Öğretmenlerin örgütsel stres kaynakları ve stres belirtileri ile iş doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Özdayı, N. (1990). Resmi ve özel liselerde çalışan öğretmenlerin iş tatmini ve iş streslerinin karşılaştırmalı analizi [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Özler, N. D., & Yıldırım, H. (2015). Örgütsel güven ile psikolojik sermaye arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 5(1), 163-188.
  • Özutku, H. (2019). Psikolojik sermayenin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisine yönelik bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 70-81.
  • Parthi, K., & Gupta, R. (2016). A study of psychological capital, job satisfaction and organizational climate in telecom sector: A gender perspective. Diviner, a research journal of Humanities and Social Sciences, 13(1), 18-27.
  • Pastore, D. L. (1993). Job satisfaction and female college coaches. Physical Educator, 50(1), 216-221.
  • Payne, M. A., & Furnham, A. (1987). Dimensions of occupational stress in West Indian secondary school teachers. British journal of educational psychology, 57(2), 141-150.
  • Peterson, C. (2000). Tie future of optimism. American Psychologist, 55(2), 44-55.
  • Pullis, M. (1992). An analysis of the occupational stress of teachers of the behaviorally disordered: Sources, effects, and strategies for coping. Behavioral Disorders, 17(3), 191-201.
  • Renz, P. J. (1992). The impact of job-related stress as perceived by superintends in the State of Indiana. Dissertation Abstract International
  • Roche, M., Haar, J. M., & Luthans, F. (2014). The role of mindfulness and psychological capital on the well-being of leaders. Journal of Occupational Health Psychology, 19(4), 476-489.
  • Sarıcı, D. (2015). Öğretmenlerin iş doyumları ile pozitif psikolojik sermaye düzeylerine yönelik görüşleri (İzmir-Foça ilçesi örneği). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Scheier, M. F., Carver, C. S., & Bridges, M. W. (2001). Optimism, pessimism, and psychological well-being. Optimism and Pessimism: Implications for Theory, Research, and Practice, 1, 189-216.
  • Stajkovic, A. D., & Luthans, F. (1998). Self-efficacy and work related performance: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 124, 240-261.
  • Sünkür, M. (2014). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin olumlu psikolojik sermaye algılarının iş doyumları ve örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • Şahin, Z. (2014). Kriz yönetimi ve psikolojik sermaye arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş. Ekinoks Yayınları.
  • Tayeh, R. (2013). Teachers stress in public high schools in Kuwait [Yayımlanmamış doktora tezi]. The University of Nebraska, Lincoln.
  • Töremen, F., & Demir, S. (2016). Sahip oldukları psikolojik sermayenin öğretmenlerin işten ayrılma niyetleri üzerindeki etkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(34), 166-179.
  • Tösten, R., & Özgan, H. (2017). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayelerine ilişkin algılarının incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 867-889.
  • Tösten, R., Avcı, Y. E., & Yıldırım, İ. (2018). Pozitif psikolojik sermaye ile örgütsel bağlılık ilişkisi: Eğitim kurumlarında bir çalışma. Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(3), 21-29.
  • Tural, N. (1994). Beden eğitimi öğretmenlerinin stres kaynakları, stres tepkileri ve stresle baş etme yolları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Uygungil, S., & İşcan, Ö. F. (2018). Pozitif psikolojik sermaye, örgütsel bağlılık ve örgütsel sinizm arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Journal of Suleyman Demirel University Institute of Social Sciences, 31(1), 435-453.
  • Üstüner, M., Demirtaş, H., Cömert, M., & Özer, N. (2009). Ortaöğretim öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(17), 1-16.
  • Üzüm, H., Yalçın, H. B., Özen, G., & Yüktaşır, B. (2014). Akademik yaşam ve örgütsel stresin kaynakları. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 19(1-4), 23-35.
  • Wang, J. H., Chen, Y. T., & Hsuo, M. H. (2014). A case study on psychological capital and teaching effectiveness in elementary schools. IACSIT International Journal of Engineering and Technology, 6(4), 331-337.
  • Woolley, L. A. C., & Levy, L. (2011). Authentic leadership and follower development: Psychological capital, positive work climate, and gender. Journal of Leadership & Organizational Studies, 18(4), 438-448.
  • Wright, T. A. (2003). Positive organizational behavior. An idea whose time has truly come. Journal of Organizational Behavior, 24, 437-442.
  • Yılmaz, Z., & Murat, M. (2008). İlköğretim okul yöneticilerinin iş doyumları ile örgütsel stres kaynakları arasındaki ilişki. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 203-222.
There are 93 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Other Fields of Education
Journal Section Articles
Authors

Venhar Kaplan 0000-0002-1987-8951

Publication Date March 31, 2021
Submission Date January 6, 2021
Published in Issue Year 2021 Volume: 35 Issue: 1

Cite

APA Kaplan, V. (2021). Öğretmenlerin psikolojik sermaye ve örgütsel stres kaynaklarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Erciyes Akademi, 35(1), 111-136.

ERCİYES AKADEMİ | 2021 | erciyesakademi@erciyes.edu.tr Bu eser Creative Commons Atıf-Gayri Ticari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.