Edebali İslamiyat Dergisi

Abstract

 Saxur (Sahur) adı Sa-Od ve
Xur-Kend kelimelerinin birleşmesi ile ortaya çıkmıştır. İsminden de anlaşıldığı
gibi “Od Halkı” ( Ateş Halkı) anlamına gelmektedir. Azerbaycan’ın Qaz,
Zaqatala, Bakalen ve ayrıca Dağıstan’ın Rutul şehrinde yaşayan Saxurların
sayıları otuz binden çoktur.  Dini olarak
sünni Müslüman olan Saxurlar, 
Dağıstan’ın 13, Azerbaycan’ın ise 16 köyünde meskunlaşmışlardır. Muxax
(7,2 bin), Suvagil (5,5- 6 bin), Qargay, Kelel, Eli-Bayramlı (3 bin), Mamrux
(2,1 bin), Sabunçu (2 bin), Qum (1,5-2 bin), Mişleş (7- 7,5 bin), Çınarlı (1,2
bin) Lekit=Kötüklü (1,2 bin), Ağdam-Kelem, Qas, Elesger, Ağyez (1- 1,5 bin)
gibi Azerbaycan’ın yerleşim birimleri, günümüzde saxurların yaşadığı yerlerdir.
Saxur dili (Sahurca) ise Dağıstan ve Azerbaycanda konuşulan, esasında  Zaqatala ve Qax şehirlerinde yaygın olan
dildir. Üzerinde ilk ilmi çalışma 1895 yılında alman dil bilimci Roderich von
Erckert tarafından yapılmıştır. 1913’cü yılda ise Arthur Dirr dilin ilk
dilbilgisi kurallarını düzenlemiştir. Kafkasya da hıristiyanlığı ilk kabul eden
halk olan Saxurlar, Arapların islamiyeti yaymalarına engel olmaya
çalışmışlardır. 1562 yılında Osmanlı imparatorluğunun desteği ile Ali Sultan,
Saxur Sultanlığını kurmuştur. Başkenti ise Dağıstan’ın Rutul şehrinin Saxur
köyü olmuştur. Daha sonrasında merkez İlisu’ya geçmiş ve İlisu Sultanlığı
olarak isimlendirilmeye başlanmıştır. 
Sultanlık, Şeki hanlığının etkisi altındaydı ve XIX. yüzyılın başlarında
Rusya İmparatorluğu’nun bir parçası oldu.